Γεωργίου Στ. Αληφαντή [1]
1. Οι ανάγκες των επιχειρήσεων σε κεφάλαια. [2]
Οι επιχειρήσεις έχουν ανάγκη χρημάτων, για ορισμένο χρονικό διάστημα, δηλαδή έχουν ανάγκες κεφαλαίων που να καλύπτουν το χρονικό διάστημα μεταξύ πληρωμών και εισπράξεων τις οποίες συνεπάγεται το έργο της επιχειρήσεως.
Η δέσμευση του χρήματος για ορισμένο χρονικό διάστημα σε περιουσιακά στοιχεία του ενεργητικού καλείται επένδυση.
Τα κεφάλαια της επιχείρησης είτε διατίθενται εφάπαξ είτε χρηματοδοτούν την οικονομική κίνηση της επιχείρησης.
Τα εφάπαξ διατιθέμενα κεφάλαια επενδύονται:
– Στις ενσώματες και τις ασώματες ακινητοποιήσεις
– Στις συμμετοχές στο κεφάλαιο άλλων επιχειρήσεων
Τα κεφάλαια που επενδύονται για τη χρηματοδότηση του κύκλου εκμετάλλευσης της επιχείρησης καθορίζονται από τις πωλήσεις ή τον κύκλο εργασιών της επιχείρησης. Ο όγκος των πωλήσεων καθορίζεται από την ημερήσια παραγωγή των προϊόντων επί τη διάρκεια των πωλήσεων, δηλαδή πόσος χρόνος απαιτείται μέχρι να πωληθεί το αγαθό και να εισπραχθεί το τίμημα. Παράλληλα με την παραγωγή ετοίμων προϊόντων, υφίσταται η ανάγκη παραγωγής ημικατεργασμένων (ενδιάμεσο στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας) και επί πλέον ένα απόθεμα ασφαλείας πρώτων και βοηθητικών υλών.
Παράδειγμα προσδιορισμού ανάγκης κεφαλαίου σε πρώτες ύλες[3] (Η μέθοδος αυτή αποτελεί μια κατ΄εκτίμηση προσέγγιση)
Δίδονται τα παρακάτω στοιχεία του κύκλου παραγωγής και πώλησης ετοίμων προϊόντων βιομηχανικής επιχείρησης. Ο κατ’ εκτίμηση ή κατά προσέγγιση προσδιορισμός της ανάγκης κεφαλαίου σε πρώτες ύλες για την παραγωγή του ετοίμου προϊόντος είναι ευρώ 238.500. Το ποσό αυτό προσδιορίσθηκε ως εξής:
Παραγωγή. Η μέση ημερησία παραγωγή προϊόντων βιομηχανικής εταιρείας είναι 6.000 μονάδες. Η διάρκεια της συνολικής παραγωγικής διαδικασίας είναι δεκαοκτώ (18) ημέρες. Η συμμετοχή της αξίας της πρώτης ύλης, η οποία εμπεριέχεται στα έτοιμα προϊόντα είναι ευρώ 0,75. Επομένως, κατά τη διάρκεια της ημερήσιας παραγωγής θα απαιτηθούν πρώτες ύλες αξίας (6.000 Χ 0,75 ευρώ =) ευρώ 4.500 και κατά τη διάρκεια της συνολικής παραγωγής των 18 ημερών θα απαιτηθούν πρώτες ύλες αξίας (ευρώ 4.500 Χ 18 ημέρες =) | ευρώ 81.000. |
Αποθήκευση πρώτων υλών. Εάν υποθέσουμε ότι για την παραγωγική διαδικασία των ετοίμων προϊόντων απαιτείται μια μέση διάρκεια αποθήκευσης δέκα (10) ημερών τότε η ανάγκη κεφαλαίου αυξάνεται κατά ευρώ 4.500 Χ 10 ημέρες. | ευρώ 45.000 |
Αποθήκευση ετοίμων προϊόντων. Επίσης, εάν υποθέσουμε ότι μετά την παραγωγική διαδικασία των ετοίμων προϊόντων απαιτείται μια μέση διάρκεια αποθήκευσης εννέα (9) ημερών τότε η ανάγκη κεφαλαίου αυξάνεται κατά ευρώ 4.500 Χ 9 ημέρες | ευρώ 40.500 |
Πώληση των ετοίμων προϊόντων με πίστωση. Τέλος εάν υποθέσουμε ότι τα άνω έτοιμα προϊόντα πωλούνται με μέση διάρκεια πίστωσης που χορηγείται στους πελάτες για την εξόφληση του τιμήματος δεκαέξι (16) ημερών τότε η ανάγκη κεφαλαίου αυξάνεται κατά ευρώ 4.500 Χ 16 ημέρες | ευρώ 72.000 |
Ανάγκη κεφαλαίου σε πρώτες ύλες | ευρώ 238.500 |
2. Μέθοδοι προσδιορισμού των αναγκών σε κεφαλαίο κίνησης.
2.1. Μέθοδος των προϋπολογισμών
Εισαγωγή στους προϋπολογισμούς. Οι προγραμματισμός της δραστηριότητας των οικονομικών μονάδων έχει ως στόχο τον έλεγχο και τη διοίκηση αυτών, επειδή με τον προγραμματισμό σχεδιάζονται οι στόχοι, προγραμματίζεται η λειτουργία και, στη συνέχεια, πραγματοποιείται έλεγχος καθώς γίνεται απολογιστική σύγκριση μεταξύ πραγματοποιηθέντων και των αντιστοίχων προϋπολογιστικών αριθμητικών μεγεθών[4].
Το όλο πλέγμα του προγραμματισμού της δραστηριότητας της οικονομικής μονάδας περιλαμβάνει τρία βασικά στάδια:
-το σχεδιασμό
-τον προγραμματισμό
-τους προϋπολογισμούς (budgets)
Οι προϋπολογισμοί του προγράμματος δράσεως εντάσσονται σε μια από τις ακόλουθες γενικότερες κατηγορίες:
- Προϋπολογισμός πωλήσεων ( είδη, ποσότητες και τιμές που θα πουληθούν τα αγαθά)
- Προϋπολογισμός παραγωγής ( στηρίζεται στο πρόγραμμα πωλήσεων)
- Προϋπολογισμός αγορών( εξασφαλίζει τις αναγκαίες πρώτες ύλες για την εκτέλεση της παραγωγής)
- Προϋπολογισμός βοηθητικών δραστηριοτήτων
- Προϋπολογισμός επενδύσεων
- Προϋπολογισμός εξόδων
- Ταμιακός προϋπολογισμός (υπολογίζονται διαχρονικά κατά τη διάρκεια της προϋπολογιστικής περιόδου οι χρηματικές εισροές και εκροές που προκύπτουν από την προγραμματισμένη δραστηριότητα της οικονομικής μονάδας, τα ταμιακά ελλείμματα ή πλεονάσματα και οι πηγές καλύψεως ή οι μορφές τοποθετήσεως ή επενδύσεως τους αντίστοιχα[5]
Τα αποθέματα πρώτων υλών και ετοίμων προσόντων θα υπολογιστούν με βάσει τους προϋπολογισμούς της παραγωγής και των πωλήσεων.
Οι απαιτήσεις έναντι των πελατών θα υπολογιστούν με βάσει τον προϋπολογισμό των πωλήσεων αφού ληφθούν υπόψη οι προθεσμίες τιμολογήσεως και οι παρεχόμενοι στους πελάτες πιστωτικοί όροι.
Οι υποχρεώσεις προς τους προμηθευτές θα υπολογιστούν με βάσει τον προϋπολογισμό των αγορών αφού ληφθούν υπόψη οι προθεσμίες τιμολογήσεως και οι παρεχόμενοι από τους προμηθευτές πιστωτικοί όροι.
Τα λοιπά στοιχεία του κυκλοφορούντος ενεργητικού (π.χ. χρεώστες διάφοροι , απαίτηση από το Φ.Π.Α.) και των βραχυπροθέσμων υποχρεώσεων (π.χ. πιστωτές διάφοροι, υποχρεώσεις από Φ.Π.Α.) θα υπολογιστούν με βάσει τους άνω προϋπολογισμούς
2.2. Μέθοδος των χρόνων ανάλωσης[6]
Όπως αναφέρουμε ανωτέρω, ο κύκλος εκμετάλλευσης της επιχείρησης περιλαμβάνει τρεις διαδοχικές φάσεις της καθημερινής ζωής της επιχείρησης κατά τις οποίες χρησιμοποιούνται φυσικά αγαθά και υπηρεσίες:
ΚΥΚΛΟΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ
Κατά τη διάρκεια της άνω διαδικασίας τα φυσικά αγαθά και οι υπηρεσίες επεξεργάζονται και μετατρέπονται σε έτοιμα προϊόντα από την πώληση των οποίων εισάγεται χρήμα στην επιχείρηση. Ο άνω κύκλος εκμετάλλευσης δημιουργεί ανάγκη κεφαλαίου την οποία η επιχείρηση πρέπει να καλύψει με κεφάλαια (ίδια ή ξένα).
Αναλυτικά οι ανάγκες σε κεφάλαιο μιας παραγωγικής μονάδας κατά τη διάρκεια του κύκλου εκμεταλλεύσεως (αγορά πρώτων υλών, παραγωγή, πώληση ετοίμων προϊόντων, είσπραξη απαιτήσεων από πελάτες) είναι η εξής:
Εφοδιασμός με πρώτες ύλες. Κατά τον εφοδιασμό των επιχειρήσεων με πρώτες ύλες, η εξόφληση του τιμήματος αυτών, συνήθως, δεν γίνεται άμεσα, αλλά οι προμηθευτές χορηγούν στον αγοραστή πίστωση. Επίσης, οι πρώτες ύλες παραμένουν στην αποθήκη για ορισμένο χρονικό διάστημα μέχρι να μεταφερθούν στους χώρους παραγωγής για περαιτέρω επεξεργασία. Ως εκ τούτου, κατά την αγορά και την αποθήκευση των πρώτων υλών, υπάρχει ένα δεσμευμένο κεφάλαιο της επιχείρησης. Στην πράξη οι επιχειρήσεις συνήθως αγοράζουν αγαθά με πίστωση από τους προμηθευτές τα οποία, στη συνέχεια, τα πωλούν, κατά το δυνατόν, ταχύτερα στους πελάτες τους, με αποτέλεσμα να εξοφλούν έγκαιρα τους προμηθευτές τους. Με αυτό τον τρόπο οι επιχειρήσεις χρηματοδοτούν τα αποθέματά τους με κεφάλαια των προμηθευτών. [7]
Παραγωγή. Εν συνεχεία, οι πρώτες ύλες εισάγονται στην παραγωγική διαδικασία όπου επεξεργάζονται για την παραγωγή ετοίμων προϊόντων. Το κόστος μετατροπής αποτελείται από τα εξής στοιχεία: άμεσα υλικά (πρόκειται για τις άνω πρώτες ύλες), άμεσα εργατικά και γενικά βιομηχανικά έξοδα ή δαπάνες που είναι απαραίτητες για την παραγωγή προϊόντων π.χ. αμοιβές τρίτων, ηλεκτρική ενέργεια, ασφάλιστρα, συντηρήσεις, επισκευές, αποσβέσεις παγίων. Οι πρώτες ύλες κατά το στάδιο της επεξεργασίας παραμένουν στο χώρο της παραγωγής για ορισμένο χρονικό διάστημα μέχρι να μεταφερθούν στην αποθήκη ετοίμων προϊόντων. Ως εκ τούτου, και κατά την παραγωγή των ετοίμων προϊόντων υπάρχει ένα δεσμευμένο κεφάλαιο της επιχείρησης.
Αποθέματα ετοίμων προϊόντων. Ακολούθως τα έτοιμα προϊόντα αποθηκεύονται μέχρι να παραδοθούν στους πελάτες με αποτέλεσμα και κατά την αποθήκευση των ετοίμων προϊόντων υπάρχει ένα δεσμευμένο κεφάλαιο της επιχείρησης.
Πώληση των ετοίμων προϊόντων. Τέλος τα έτοιμα προϊόντα πωλούνται, συνήθως, με πίστωση στους πελάτες της επιχείρησης. Κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ της πώλησης και της εξόφλησης του τιμήματος από τους πελάτες υπάρχει ένα δεσμευμένο κεφάλαιο της επιχείρησης.
Η ανάγκη κεφαλαίου για τη κίνηση υλικών, μισθών, ημερομισθίων, υπηρεσιών τρίτων εξαρτάται από τον όγκο των σε χρήμα πωλήσεων (ή κύκλος εργασιών)
3. Παραδείγματα
3.1.Παράδειγμα βάσει της μεθόδου των αναλώσεων[8]:
3.1.1. Δεν δίδεται το προϋπολογισθέν κέρδος
Βιομηχανική επιχείρηση ιδρύθηκε την 1.1.2011. Για να λειτουργήσει η επιχείρηση απαιτείται η προμήθεια πάγιου εξοπλισμού αξίας ευρώ 75.000. Εκτός, από τις ανάγκες για πάγιο κεφάλαιο, η επιχείρηση έχει ανάγκη και για κεφάλαιο κίνησης. Για τον προσδιορισμό του αναγκαίου κεφαλαίου κίνησης πρέπει να ληφθούν υπόψη τα παρακάτω δεδομένα της παραγωγικής διαδικασίας κατά τη διάρκεια της χρήσεως 2011 τα οποία είναι τα εξής ( για όλους τους υπολογισμούς το έτος λαμβάνεται 360 ημέρες):
Παραγωγική διαδικασία- Κόστος παραγωγής προϊόντων:
α)Αγορά πρώτων υλών. Αξία ετήσιων αγορών πρώτων υλών ευρώ 24.000 για τις οποίες οι προμηθευτές παρέχουν πίστωση για την εξόφλησή τους 90 ημέρες ή (90: 360) 0,25 του έτους
Δαπάνες κτήσεως των άνω πρώτων υλών ευρώ 1.600.
Σύνολο κόστους αγοράς πρώτων υλών (24.000+1.600)= ευρώ 25.600. Διάρκεια αποθήκευσης πρώτων υλών 72 ημέρες ή (72 : 360) 0,20 του έτους.
β) Αξία ετήσιου κόστους παραγωγής ετοίμων προϊόντων ευρώ 70.000. Διάρκεια παραγωγικής διαδικασίας 18 ημέρες ή (18 : 360) 0,05 του έτους
γ) Διάρκεια αποθήκευσης ετοίμων προϊόντων 36 ημέρες ή (36 : 360) 0,10 του έτους
Αξία ετήσιου κόστους παραγωγής ημιετοίμου. Θεωρούμε ότι ως αξία του ετήσιου ημιέτοιμου είναι ο μέσος όρος μεταξύ των πρώτων υλών και των ετοίμων προϊόντων, δηλαδή (70.000 + 25.600) Χ ½ = ευρώ 47.800.
Λοιπά έξοδα διοικήσεως και διαθέσεως. Συνολικά ετήσια έξοδα ευρώ 43.000.
Πωλήσεις ετοίμων προϊόντων ετήσιες. Οι συνολικές ετήσιες πωλήσεις είναι ευρώ 124.000. Προθεσμία εξόφλησης των πωλήσεων 108 ημέρες ή (108: 360) 0,30 του έτους.
Απαιτήσεις από πελάτες. Σύμφωνα με τα ανωτέρω απαιτήσεις από πελάτες ευρώ 124.000. Προθεσμία εξόφλησης των πωλήσεων 108 ημέρες ή (108: 360) 0,30 του έτους.
Διαθέσιμα. Επομένως διαθέσιμα από εισπράξεις σε μείωση των λογαριασμών πελατών ευρώ 124.000 Προθεσμία κυκλοφορίας μέσων πληρωμών 7 ημέρες ή (7: 360) 0,02 του έτους.
Αναγκαίο κεφάλαιο
Για πάγιο ενεργητικό. | Ευρώ |
Αναγκαίο ποσό για πάγιο κεφάλαιο | 75.000 |
Για κυκλοφορούν ενεργητικό. | |
– Πρώτες ύλες Χ διάρκεια αποθήκευσης (25.600 Χ 0,20) | 5.120 |
– Ημιέτοιμα προϊόντα Χ διάρκεια παραγωγής (47.800 Χ 0,05) | 2.390 |
– Έτοιμα προϊόντα Χ διάρκεια αποθήκευσης ετοίμων (70.000 Χ 0,10) | 7.000 |
– Απαιτήσεις Χ προθεσμία εξόφλησής των (124.000 Χ 0,30) | 37.200 |
– Διαθέσιμα Χ ταχύτητα κυκλοφορίας πληρωμών (124.000 Χ 0,02) | 2.480 |
Σύνολο κυκλοφορούντος ενεργητικού | 54.190 |
(-)Υποχρεώσεις προς προμηθευτές (αγορές Χ πίστωση ή 24.000 Χ 0,25) | (6.000) |
Αναγκαίο ποσό για κεφάλαιο κίνησης | 48.190 |
Συνολικό απαιτούμενο κεφάλαιο | 123.190 |
Βάσει των άνω δεδομένων εάν η επιχείρηση ιδρυθεί με κεφάλαιο ευρώ 90.000 τότε θα απαιτείται να δανεισθεί ευρώ (123.190- 90.000 =) 33.190 για κεφάλαιο κίνησης. Εάν λάβει δάνειο ευρώ 50.000 θα έχει καλύψει κεφάλαιο ευρώ 140.000 έναντι ανάγκης ευρώ 123.190 ή επάρκεια κεφαλαίων 140.000: 123.190 = 113,64%.
3.1.2. Δίδεται το προϋπολογισθέν κέρδος
Έστω ότι τα προϋπολογισθέντα αποτελέσματα χρήσεως της άνω επιχείρησης είναι τα εξής:
Μικτά κέρδη
Πωλήσεις | 124.000 |
Μείον Κόστος παραγωγής | (70.000) |
Μείον Κόστος διοίκησης και διάθεσης | (43.000) |
Μικτό κέρδος | 11.000 |
Από τα ανωτέρω στοιχεία (όπως αναφέρεται στο αμέσως προηγούμενο παράδειγμα 3.1.1.) υπολογίζεται το προϋπολογισθέν «κέρδος χρήσεως 2011 κατά την περίοδο της προθεσμίας εξόφλησης των πωλήσεων 108 ημέρες (ή (108: 360) 0,30 του έτους» 11.000 Χ (108 : 360) = 3.300
Το αναγκαίο κεφάλαιο κίνησης κατά την ίδρυση της άνω επιχείρησης βάσει των άνω προϋπολογιστικών δεδομένων είναι (129.190 – 93.300 – 6.000 =) € 29.890
Ισολογισμός 1.1.2011 | |||
Ενεργητικό | Παθητικό | ||
Πάγιο Ενεργητικό | |||
Πάγια | 75.000 | Μετοχικό κεφάλαιο | 90.000 |
Αποσβέσεις | ( – ) | Κέρδος 108 ημερών | 3.300 |
75.000 | Σύνολο | 93.300 | |
Κυκλοφορούν | Υποχρεώσεις βραχυχρόνιες | ||
α) Πρώτες ύλες | 5,120 | Δάνεια τραπεζών | 29.890 |
β) Ημιέτοιμα προϊόντα | 2.390 | Προμηθευτές | 6.000 |
γ) Έτοιμα προϊόντα | 7.000 | ||
Απαιτήσεις | 37.200 | ||
Διαθέσιμα | 2.480 | ||
Σύνολο | 129.190 | Σύνολο | 129.190 |
[1] Ο κύριος Γεώργιος Αληφαντής είναι τέως Ορκωτός Ελεγκτής –Λογιστής, διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και υπήρξε σύμβουλος στην εταιρεία δικηγόρων POTAMITISVEKRIS.
[2] Ιωαν. Χρυσοκέρης, Ανάλυση Ισολογισμών, σελ. 187 κ.ε.
[3] Ιωαν. Χρυσοκέρης, Ανάλυση Ισολογισμών, σελ. 188 κ.ε.
[4] Ε.Γ.Λ.Σ. 6.1.1.
[5] Ε.Γ.Λ.Σ. 6.1.406
[6] P. Conso & R. Lavant « Κεφάλαιο κίνησης & Πολιτική Χρηματοδότησης» Πάμισος 1973, σελ. 52
[7] Ιωαν. Χρυσοκέρης, Ανάλυση Ισολογισμών, σελ. 189
[8] Ιωαν. Χρυσοκέρης, Ανάλυση Ισολογισμών, σελ. 201 κ.ε.