Αναδημοσίευση από το Ενημερωτικό Δελτίο ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ – ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2023 της ΣΟΛ Α.Ε.
www.solcrowe.gr
Χειρισμός από πλευράς φορολογίας εισοδήματος και Φ.Π.Α. των πράξεων αγοραπωλησίας των δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων
ΕΡΩΤΗΜΑ
Ανώνυμη Βιομηχανική εταιρεία, εφαρμόζει το λογιστικό πλαίσιο των ΕΛΠ, συμμετέχει στο σύστημα παρακολούθησης εκπομπών αερίων ρύπων, προέβη εντός του έτους 2023 σε αγορά και πώληση δικαιωμάτων ρύπων. Η αγοραπωλησία διενεργήθηκε με εταιρείες που επίσης συμμετέχουν στο σύστημα παρακολούθησης εκπομπών αερίων ρύπων, έχουν έδρα σε άλλο κράτος της ευρωπαϊκής ένωσης και είναι εγγεγραμμένες στο σύστημα VIES.
Ποιος είναι ο φορολογικός χειρισμός στη φορολογία εισοδήματος και στο ΦΠΑ των παραπάνω πράξεων αγοραπωλησίας ρύπων;
ΓΝΩΜΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
Η Γνώμη της Φορολογικής Επιτροπής σχετικά με τα παραπάνω ερωτήματα είναι η εξής:
Στην Οδηγία 2003/87/ΕΚ ορίζονται τα εξής:
«Άρθρο 1 Αντικείμενο
Η παρούσα οδηγία καθιερώνει ένα σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας («κοινοτικό σύστημα») προκειμένου να προωθήσει τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τρόπο αποδοτικό από πλευράς κόστους και οικονομικώς αποτελεσματικό.
Η παρούσα οδηγία προβλέπει επίσης την κλιμάκωση των μειώσεων των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου ώστε να συνεισφέρει στα επίπεδα μειώσεων που θεωρούνται επιστημονικώς απαραίτητα για την αποφυγή της επικίνδυνης αλλαγής του κλίματος.
(…)
Άρθρο 3 Ορισμοί
Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισμοί:
«α) «δικαίωμα»: δικαίωμα εκπομπών ενός τόνου ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα κατά τη διάρκεια καθορισμένης περιόδου, το οποίο ισχύει μόνον για τους σκοπούς της τήρησης των απαιτήσεων της παρούσας οδηγίας και το οποίο μπορεί να μεταβιβάζεται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας οδηγίας·…».
Στο ΤΜΗΜΑ Γ του Παραρτήματος Ι «ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ» του Ν. 4514/2018 ορίζεται ότι στα Χρηματοπιστωτικά μέσα εντάσσονται και τα δικαιώματα εκπομπής τα οποία περιλαμβάνουν μονάδες οιουδήποτε τύπου που πληρούν τις απαιτήσεις της οδηγίας 2003/87/ΕΚ (Σύστημα εμπορίας εκπομπών).
– Στην παράγραφο 13 της ΠΟΛ.1042/2015 σχετικά με την φορολογική μεταχείριση του εισοδήματος από δικαιώματα, μετά την έναρξη ισχύος των διατάξεων του Ν.4172/2013, αναφέρονται τα εξής:
«13. Περαιτέρω, με τις διατάξεις της παραγρ. 1 του άρθρου 38 του ν. 4172/2013, δίνεται ο ορισμός της έννοιας των δικαιωμάτων.
Συγκεκριμένα, ο όρος «δικαιώματα» σημαίνει:
Ι. Το εισόδημα που αποκτάται:
α. ως αντάλλαγμα για τη χρήση ή το δικαίωμα χρήσης,
i) των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί λογοτεχνικού, καλλιτεχνικού ή επιστημονικού έργου, συμπεριλαμβανομένων των κινηματογραφικών και τηλεοπτικών ταινιών, μαγνητοταινιών για ραδιοφωνικές εκπομπές και αναπαραγωγής βιντεοκασετών, λογισμικού για εμπορική εκμετάλλευση ή προσωπική χρήση,
ii) διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας,
iii) εμπορικών σημάτων,
iv) προνομίων,
v) σχεδίων ή υποδειγμάτων,
vi) σχεδιαγραμμάτων,
vii) απόρρητων χημικών τύπων ή μεθόδων κατεργασίας ή
β. σε αντάλλαγμα πληροφοριών που αφορούν βιομηχανική, εμπορική ή επιστημονική πείρα,
ΙΙ. Οι πληρωμές:
α. για τη χρήση βιομηχανικού, εμπορικού ή επιστημονικού εξοπλισμού,
β. για τη χρήση τεχνικών μεθόδων παραγωγής, τεχνικής ή τεχνολογικής βοήθειας, τεχνογνωσίας (knowhow), αποτελεσμάτων ερευνών, αναδημοσίευσης άρθρων και μελετών, καθώς και
ΙΙΙ. Οι πληρωμές για:
α. συμβουλευτικές υπηρεσίες που παρέχονται ηλεκτρονικά μέσω δικτύων πληροφορικής σε βάση δεδομένων επίλυσης προβλημάτων,
β. την ηλεκτρονική λήψη (downloading) λογισμικού ηλεκτρονικού υπολογιστή, ακόμα και στην περίπτωση που τα εν λόγω προϊόντα αποκτώνται για προσωπική ή επαγγελματική χρήση του αγοραστή,
γ. την εκμίσθωση βιομηχανικού, εμπορικού ή επιστημονικού εξοπλισμού και εμπορευματοκιβωτίων και
ΙV. Πληρωμές λοιπών συναφών δικαιωμάτων.
Επισημαίνεται ότι στην έννοια του όρου «δικαιώματα» εμπίπτει κάθε εισόδημα, ημεδαπής ή αλλοδαπής προέλευσης, για τη χρήση ή το δικαίωμα χρήσης των ανωτέρω δικαιωμάτων, ανεξάρτητα εάν αυτά έχουν επίσημα καταχωρηθεί ως πιστοποιημένα δικαιώματα (πατέντες). Προκειμένου τα εισοδήματα και οι πληρωμές του άρθρου αυτού να θεωρηθούν ότι ενέχουν τα χαρακτηριστικά του «δικαιώματος» θα πρέπει το υπόψη άυλο περιουσιακό στοιχείο να προϋπάρχει, και να υφίσταται μεταξύ των αντισυμβαλλομένων ρήτρα εμπιστευτικότητας (παράγραφοι 8 και 8.5 των σχολίων του άρθρου 12 του Προτύπου Σύμβασης (Π.Σ.) του ΟΟΣΑ 2010).
Ειδικότερα, δικαίωμα αποτελούν και οι πληρωμές που καταβάλλονται με σκοπό την περαιτέρω παραχώρηση της αρχικής άδειας χρήσης του άυλου στοιχείου (δικαιώματος).
(….)
Περαιτέρω, οι διατάξεις αυτές δεν καταλαμβάνουν τις περιπτώσεις που μεταβιβάζεται η κυριότητα του άυλου στοιχείου και επέρχεται η πλήρης αποξένωση του ιδιοκτήτη από αυτό αλλά μόνο τις περιπτώσεις που παρέχεται η χρήση ή το δικαίωμα χρήσης του άυλου στοιχείου. Επίσης, δεν περιλαμβάνονται οι πληρωμές που πραγματοποιούνται σε τρίτους οι οποίοι δεν είναι κύριοι του υπόψη δικαιώματος ή δεν διατηρούν το δικαίωμα χρήσης αυτού (π.χ. αποκλειστικοί αντιπρόσωποι στην Ελλάδα, μεταπωλητές, διαμεσολαβητές κ.λπ.). Τέτοια περίπτωση αποτελεί και η πώληση τυποποιημένου λογισμικού.»
– Στις διατάξεις του άρθρου 21 του ν. 4172/2013 με θέμα «Κέρδη από επιχειρηματική δραστηριότητα» ορίζονται τα εξής:
«1. Ως κέρδος από επιχειρηματική δραστηριότητα θεωρείται το σύνολο των εσόδων από τις επιχειρηματικές συναλλαγές μετά την αφαίρεση των επιχειρηματικών δαπανών, των αποσβέσεων και των προβλέψεων για επισφαλείς απαιτήσεις. Στα έσοδα από τις επιχειρηματικές συναλλαγές περιλαμβάνονται και τα έσοδα από την πώληση των στοιχείων του ενεργητικού της επιχείρησης, καθώς και το προϊόν της εκκαθάρισής της, όπως αυτά προκύπτουν στη διάρκεια του φορολογικού έτους
(…)
2. Το κέρδος από επιχειρηματική δραστηριότητα προσδιορίζεται για κάθε φορολογικό έτος με βάση το λογαριασμό αποτελεσμάτων χρήσης, ο οποίος συντάσσεται σύμφωνα με τα λογιστικά πρότυπα που προβλέπονται στην ελληνική νομοθεσία. Σε περίπτωση που η επιχείρηση εφαρμόζει Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, το κέρδος προσδιορίζεται αποκλειστικά, σύμφωνα με τον πίνακα φορολογικών αποτελεσμάτων χρήσης.»
Στην ΠΟΛ.1150/2011 με θέμα Οδηγίες για την εφαρμογή του άρθρου 27 του ν. 3943/2011 αναφέρονται και τα εξής:
«8. Παράγραφοι 10 και 11 – Αντιστροφή της υποχρέωσης στην εμπορία ρύπων.
Με την παράγραφο 10 επέρχεται τεχνικής φύσεως τροποποίηση του τίτλου του άρθρου 39.α.
Με τις διατάξεις της παραγράφου 11 προστίθεται νέα παράγραφος 3 στο άρθρο 39.α, η οποία ισχύει από 1.1.2011, σύμφωνα με την παράγραφο 16 του άρθρου 27 του ν. 3943/2011.
Με τις διατάξεις της νέας αυτής παραγράφου ορίζεται ότι στις μεταβιβάσεις δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου που πραγματοποιείται προς υποκείμενο στο φόρο εγκατεστημένο στο εσωτερικό της χώρας, υπόχρεος για την καταβολή του φόρου είναι ο αγοραστής των δικαιωμάτων αυτών και όχι ο πωλητής.
Πρόκειται για το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας, το οποίο θεσπίστηκε με την οδηγία 2003/87/ΕΚ, με σκοπό τη μείωση εκπομπών, στα πλαίσια των κλιματικών αλλαγών. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρήσεις που ρυπαίνουν το περιβάλλον θα πρέπει να διαθέτουν συγκεκριμένα δικαιώματα για τις εκπομπές αερίων που πραγματοποιούν. Προκειμένου να αποφύγουν κυρώσεις για τις εκπομπές αερίων που πραγματοποιούν καθ’ υπέρβαση των δικαιωμάτων που διαθέτουν, μπορούν να αγοράζουν τα δικαιώματα αυτά από άλλες επιχειρήσεις.
Σημειώνεται ότι η μεταβίβαση των εν λόγω δικαιωμάτων συνιστά παροχή υπηρεσίας, η οποία στην περίπτωση διασυνοριακών συναλλαγών μεταξύ υποκειμένων στο φόρο, φορολογείται στον τόπο εγκατάστασης του λήπτη, σύμφωνα με το άρθρο 14.2.α του Κώδικα Φ.Π.Α. και ο φόρος καταβάλλεται με το μηχανισμό της αντιστροφής της υποχρέωσης (χρεοπίστωση από το λήπτη).
Με τις νέες διατάξεις ορίζεται ότι ο μηχανισμός της αντιστροφής της υποχρέωσης εφαρμόζεται και στις συναλλαγές που πραγματοποιούνται μεταξύ υποκειμένων εντός της χώρας, με σκοπό τον περιορισμό φαινομένων φοροδιαφυγής που έχουν παρατηρηθεί στον τομέα.
Στη μεταβίβαση λοιπόν των δικαιωμάτων αυτών ο υποκείμενος στο φόρο εγκατεστημένος στο εσωτερικό της χώρας που μεταβιβάζει τα δικαιώματα σε άλλον υποκείμενο στο φόρο εγκατεστημένο επίσης στο εσωτερικό της χώρας, από 1.1.2011, δεν χρεώνει ΦΠΑ στο φορολογικό στοιχείο που εκδίδει, αλλά αναγράφει σε αυτό την ένδειξη «Υπόχρεος για την καταβολή του φόρου είναι ο λήπτης των υπηρεσιών – Άρθρο 39.α». Για τις εν λόγω πράξεις υπάρχει δικαίωμα έκπτωσης του φόρου εισροών. Σημειώνεται ότι στην περίπτωση που μέχρι την έκδοση της παρούσας έχουν εκδοθεί φορολογικά στοιχεία με ΦΠΑ, ο φόρος αυτός καταβάλλεται στο δημόσιο.
Ο εγκατεστημένος στο εσωτερικό της χώρας υποκείμενος στο φόρο αγοραστής των δικαιωμάτων (λήπτης των υπηρεσιών) καθίσταται υπόχρεος για την απόδοση του φόρου στο δημόσιο. Ο οφειλόμενος ΦΠΑ τακτοποιείται με χρεοπίστωση, δηλαδή οι εν λόγω πράξεις καταγράφονται στην περιοδική και εκκαθαριστική δήλωση, τόσο στο σκέλος των εκροών, όσο και στο σκέλος των εισροών. Οι πράξεις αυτές καταγράφονται επίσης στον κωδ. 343 της περιοδικής δήλωσης ΦΠΑ.
Σημειώνεται ότι στην εμπορία δικαιωμάτων εκπομπής αερίων εμπλέκονται όχι μόνο επιχειρήσεις εκπομπής αερίων, αλλά και επιχειρήσεις που μεσολαβούν, οι οποίες αγοράζουν και πωλούν τα εν λόγω δικαιώματα, με την προϋπόθεση ότι έχουν καταγραφεί στο μητρώο εμπόρων δικαιωμάτων εκπομπών που τηρείται ηλεκτρονικά και διαχειρίζεται από το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ). Οι εν λόγω επιχειρήσεις, εφόσον είναι εγκατεστημένες στο εσωτερικό της χώρας, εντάσσονται στο κανονικό καθεστώς, ένταξη η οποία πραγματοποιείται με υποβολή δήλωσης έναρξης ή μεταβολής, εντασσόμενες στον κωδικό δραστηριότητας 77.40.19.01 «υπηρεσίες μεταβίβασης ή παραχώρησης χρήσης άυλων αγαθών (δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, δικαιώματα εκπομπής αερίων θερμοκηπίου κ.λπ.)».
Επισημαίνεται ότι, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, οι διασυνοριακές πράξεις που αφορούν την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπής αερίων φορολογούνται στον τόπο εγκατάστασης του λήπτη των υπηρεσιών αυτών. Κατά συνέπεια για τις πράξεις που πραγματοποιούνται μεταξύ κρατών μελών υπάρχει υποχρέωση υποβολής ανακεφαλαιωτικών καταστάσεων (παροχής και/ή λήψης) ενδοκοινοτικών παροχών υπηρεσιών, σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ. 5.α και 5.β του Κώδικα ΦΠΑ.».
Από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων προκύπτουν τα εξής:
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της Κοινοτικής Οδηγίας 2003/87/ΕΚ έχει θεσπίσει σύστημα εμπορίας των δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων προκειμένου να επιτευχθεί η μείωσή τους. Τα δικαιώματα αυτά μπορούν να μεταβιβάζονται. Οι επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα πώλησης ή αγοράς δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων είτε μέσω των χρηματιστηρίων ρύπων, είτε μέσω τραπεζικών και χρηματιστηριακών οίκων, είτε με απευθείας συναλλαγές με άλλες επιχειρήσεις. Η αγοραπωλησία δικαιωμάτων ρύπων αφορά σε συναλλαγές με τις οποίες μεταβιβάζεται η κυριότητα του άυλου στοιχείου (Χρηματοπιστωτικού μέσου) και επέρχεται η πλήρης αποξένωση του ιδιοκτήτη από αυτό.
Επομένως η πληρωμή για την απόκτηση των δικαιωμάτων ρύπων δεν εντάσσεται στα δικαιώματα που ορίζονται στις διατάξεις του άρθρου 38 του ν. 4172/2013 και συνεπώς δεν υπάρχει υποχρέωση παρακράτησης φόρου σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 62 του ν. 4172/2013.
Για τον προσδιορισμό του φορολογητέου αποτελέσματος η διαφορά που προκύπτει μεταξύ κόστους απόκτησης και αξίας πώλησης, από την αγοραπωλησία του εν λόγω άυλου στοιχείου (Χρηματοπιστωτικού μέσου), θεωρείται κέρδος από επιχειρηματική δραστηριότητα και φορολογείται με τις γενικές διατάξεις του ΚΦΕ.
Σημειώνεται ότι, στην περίπτωση που δικαιώματα ρύπων που αγοράστηκαν εντός του έτους 2023 παραμένουν απούλητα στο τέλος της περιόδου αναφοράς (31/12/2023), θα περιληφθούν στην απογραφή της 31/12/2023 και θα αποτιμηθούν με μία από τις γενικά αποδεκτές μεθόδους αποτίμησης.
Από τις διατάξεις του ΦΠΑ η μεταβίβαση των δικαιωμάτων ρύπων συνιστά παροχή υπηρεσίας, η οποία στην περίπτωση διασυνοριακών συναλλαγών μεταξύ υποκειμένων στο φόρο, φορολογείται στον τόπο εγκατάστασης του λήπτη, σύμφωνα με το άρθρο 14.2.α του Κώδικα Φ.Π.Α. και ο φόρος καταβάλλεται με το μηχανισμό της αντιστροφής της υποχρέωσης (χρεοπίστωση από το λήπτη).
Επομένως στην περιοδική δήλωση του ΦΠΑ η αξία πώλησης των δικαιωμάτων σε πελάτη με έδρα σε άλλο κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα καταχωρηθεί στον κωδ. 345 «Ενδοκοινοτικές παροχές υπηρεσιών άρθρου 14.2.α» και η αξία της ενδοκοινοτικής αγοράς και του αναλογούντος ΦΠΑ, στη μεν στήλη των εισροών στους κωδικούς 365 και 385 αντίστοιχα, στη δε στήλη των εκροών στους κωδικούς 303 (ή 306) και 333 (ή 336).
Επιπρόσθετα για τις παραπάνω πράξεις που πραγματοποιούνται μεταξύ κρατών μελών υπάρχει υποχρέωση υποβολής ανακεφαλαιωτικών πινάκων ενδοκοινοτικών παροχών υπηρεσιών και ενδοκοινοτικών λήψεων υπηρεσιών, σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ. 5.α και 5.β του Κώδικα Φ.Π.Α.
Νομοθεσία-Νομολογία
– Οδηγία 2003/87/ΕΚ
– Άρθρο 21 Ν.4172/2013
– ΠΟΛ.1042/2015
– ΠΟΛ.1150/2011
– ΤΜΗΜΑ Γ του Παραρτήματος Ι «ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ» του Ν. 4514/2018