Επιμέλεια σχολίων : Κουλογιάννης Κων/νος
Πηγή εφημερίδων : Το ψηφιακό αρχείο της Βουλής (κυρίως)
Το παρόν είναι αφιερωμένο στον Κωστή Νιφορόπουλο που με την πλούσια μέχρι σήμερα δράση του, αλλά και τις έρευνες που έχει διεξάγει τα τελευταία χρόνια, έχει συμβάλει τα μέγιστα έτσι ώστε όλοι μας να γίνουμε κοινωνοί άγνωστων μέχρι σήμερα πτυχών της ιστορίας της λογιστικής και της φορολογίας.
«Η ιστορία μπορεί να μην επαναλαμβάνεται, κάνει όμως ομοιοκαταληξίες»
Η πολύχρονη παρουσία του Τύπου (από το 1784) που εκδόθηκε και συνεχίζει φυσικά να εκδίδεται στην Ελλάδα (και ενίοτε και εκτός συνόρων) δημιούργησε τη δική της ιδιαίτερη ιστορία. Δεν μπορώ να παραβλέψω επίσης ότι όλα αυτά τα χρόνια ο τύπος έχει παίξει σημαντικό ρόλο στα πολιτικά δρώμενα (και όχι μόνο) της χώρας μας με τρόπο που μόνο η ιστορία μπορεί να κρίνει.
Το παρόν άρθρο δεν προσπαθεί να αποτυπώσει την ιστορία του Τύπου από το 1830 έως το1900, είναι απλώς μια παράθεση ορισμένων από τις εφημερίδες που εκδίδονταν εκείνη την περίοδο και οι οποίες αν μη τι άλλο όπως θα διαπιστώσετε, παρουσιάζουν ενδιαφέρον τόσο για τους πρωτότυπους και ευφάνταστους τίτλους τους όσο και για το μερικές φορές ιδιαίτερο περιεχόμενό τους. Σε αρκετές από αυτές παρουσιάζουν ενδιαφέρον επίσης και ορισμένα από τα γραφόμενα των εκδοτών/συντακτών των εφημερίδων εκείνης της εποχής, μια εποχή που ο τύπος απαρτιζόταν εκτός από τις εφημερίδες των απλών ειδήσεων και από πλήθος σατιρικών εφημερίδων από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Οι περισσότερες από αυτές εκδίδονταν σε τετρασέλιδα, οκτασέλιδα ή δωδεκασέλιδα στην καλύτερη των περιπτώσεων.
Σημαντική επισήμανση: Για να καταλαβαίνετε τα σχόλια θα πρέπει να ρίχνεται και μια “κλεφτή” ματιά στις εικόνες που έπονται των σχολίων.
Η περιοδικότητα της έκδοσης των εφημερίδων ήταν ένα «θέμα» της εποχής. Σε αρκετές εφημερίδες η κυκλοφορία δεν ήταν και τόσο σταθερή μιας και απευθύνονταν σε ένα πολύ μικρότερο πλήθος πολιτών.
✒ Το 1871 η εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ κυκλοφορούσε άπαξ της εβδομάδος χωρίς να είναι και τόσο σίγουρο ότι θα συνεχίσει με αυτή η περιοδικότητα (εκδίδεται άπαξ της εβδομάδος επί του παρόντος).
✒ Το «ΕΘΝΙΚΟΝ ΠΝΕΥΜΑ» το 1876 κυκλοφορούσε κάθε μέρα.
✒ Ένα άλλο «ΕΘΝΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ» όμως (όχι το ίδιο) κυκλοφορούσε Τετράκις της Εβδομάδος (άγνωστο βέβαια ποιες ημέρες) στο ΑΘΗΝΗΣΙ.
Όχι η Αθήνα δεν ήταν ποτέ νησί, απλά στα αρχαία αναφερόταν έτσι.
✒ Η εφημερίδα ΕΛΛΗΝ ΛΑΟΣ κυκλοφορούσε δις της Εβδομάδος (αγνοούμε τις συγκεκριμένες ημέρες). Τα γραφεία του ήταν στην συνοικία της Πλάκας η οποία όμως δεν ήταν και τόσο γνωστή όσο η οικία Δρόσου!
✒ Ο «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΗΛΕΓΡΑΦΟΣ» το 1870 κυκλοφορούσε μόνο το Σάββατον
Η συγκεκριμένη εφημερίδα είχε κυκλοφορήσει και από το 1812 έως το 1836 προφανώς υπό άλλη διεύθυνση.
✒ Ο «ΕΣΠΕΡΟΣ» κυκλοφορούσε 3 φορές την εβδομάδα (πάλι άγνωστο ποιες συγκεκριμένες ημέρες) ενώ ο εκδότης και σε αυτή την περίπτωση δίνει συγκεκριμένες οδηγίες για την διεύθυνση των γραφείων καθώς το Αρσάκειον δεν ήταν και τόσο γνωστό!
✒ Η «Εφημερίς των Κυριών» η οποία δεν ήταν η μοναδική εφημερίδα η οποία απευθυνόταν στο γυναικείο φύλλο εκείνα τα χρόνια , κυκλοφορούσε 2 φορές το μήνα. Διευθύντρια της εφημερίδας ήταν η Κυρία Εύα Πρενάρ, μια από τις πρώτες Ελληνίδες φεμινίστριες.
✒ Όταν ανέλαβε η ΚΑΛΛΙΡΟΗ ΠΑΡΕΝ (η ίδια δηλαδή η Εύα Πρενάρ αφού αυτό ήταν το ψευδώνυμό της) άλλαξε το λογότυπο της εφημερίδας και την περιοδικότητα σε εβδομαδιαία.
Κατά το Δεύτερο έτος κυκλοφορίας της εφημερίδας στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας υπήρχε και η απαραίτητη διευκρίνιση : Δια τα ανυπόγραφα άρθρα ευθύνεται η συντάκτης αυτών Καλλιρόη Παρέν.
Σε ένα από τα φύλλα του 1891 αρθρογραφεί η Μαρία Πιέρ (Ιατρός) με θέμα την ΚΑΛΛΙΠΛΑΣΤΙΚΗ. Το άρθρο έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, ειδικά για τις Κυρίες.
Τέλος στην εφημερίδα δημοσιεύονταν και συνταγές αλλά και συμβουλές για τις Κυρίες
✒ Ο «ΕΩΣΦΟΡΟΣ» της Αθήνας (παρόμοιο όνομα είχε και εφημερίδα της Κέρκυρας το 1858, αλλά και της Χαλκίδας κάπου κοντά στο 1923) είναι η πρώτη σατιρική εφημερίδα που παρουσιάζω και η οποία κυκλοφορούσε Δευτέρα και Πέμπτη το κατά το έτος 1884.
Τα γραφεία της εφημερίδας ήταν απέναντι από το γνωστό (την εποχή εκείνη γνωστό) ζυθοπωλείο του Μπερδνιουδάκη.
✒ Η αντίστοιχη εφημερίδα «ΕΩΣΦΟΡΟΣ» της Κέρκυρας κυκλοφορούσε δύο φορές το μήνα.
✒ Το 1881 κυκλοφορούσε στην Κέρκυρα η εφημερίδα το «ΚΕΝΤΡΙ», της οποίας ο Διευθυντής ήτο Διαβολόπουλο…
✒ Στην Κέρκυρα το έτος 1880 κυκλοφορούσε και μια πιο «σοβαρή» εφημερίδα, ο «ΣΦΙΓΞ».
✒ Στην Αθήνα το έτος 1843 εκδόθηκε εκτάκτως παράρτημα της εφημερίδας ΣΦΗΚΑΣ με το όνομα «Η ΟΞΥΚΕΝΤΡΟΣ ΣΦΗΚΑ»
«Η ΣΦΗΚΑ»
✒ Μεταφερόμαστε (νοητά) πίσω πάλι στην Κέρκυρα όπου η εφημερίδα «ΤΟ TIMONI» κυκλοφορούσε το 1849 και ήταν δίγλωσση.
✒ Γυρνάμε στην Αθήνα, και στο έτος 1878 όταν η εφημερίδα «Η ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ» κυκλοφορούσε Τετάρτη και Σάββατο.
✒ Σε αντίθεση με την Αυγή η οποία κυκλοφορούσε το 1866 5άκις της Εβδομάδος (Λογικά Δευτέρα έως παρασκευή) και έτσι έμεινε σταθερή μέχρι το 1876.
Προσέξτε τι γράφει η στήλη «ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΟΝ» κάτω από τον τίτλο της εφημερίδας.
✒ Κάποια στιγμή οι δρόμοι επισκευάστηκαν, οι απαιτήσεις όμως συνεχίστηκαν…
✒ Το 1878 επίσης στην ΑΘΗΝΑ κυκλοφορεί και η πολιτικοσατιρική εφημερίδα «ΡΑΜΠΑΓΑΣ» (Πιφ, Παφ)
✒ Επόμενη σατιρική εφημερίδα «Ο ΓΑΙΔΑΡΟΣ» η οποία κυκλοφόρησε πρώτη φορά στην Αθήνα το έτος 1869. Η εφημερίδα εκδίδονταν κάθε Κυριακή στα πρώτα τεύχη της.
Διαβάστε την στήλη «Ειδοποίησης» για να καταλάβετε γιατί ο Γάιδαρος εμφανίζεται ανάποδα κάτω από το λογότυπο.
✒ Μετά φυσικά ο Γάιδαρος «έστρωσε» και φόρεσε και καπέλο εποχής. Ωστόσο η ημέρα έκδοσης άλλαξε από Κυριακή σε ημέρα έκπληξη.
Η στήλη «Ειδοποίησης» συνεχίζει φυσικά σε κάθε τεύχος και έχει πάντα το ενδιαφέρον της…
Κάποια στιγμή ο συντάκτης αποφάσισε ότι η εφημερίδα πρέπει να εκδίδεται Τετάρτη. Το κακό ήταν ότι μερικοί αναγνώστες ξέχναγαν να πληρώσουν τη συνδρομή τους όπως θα δείτε στην «σπουδαία ειδοποίησης» του επόμενου φύλλου.
✒ Η «Γλωσσοκοπάνα» ήταν και αυτή μια σατιρική εφημερίδα η οποία κυκλοφορούσε κάθε Κυριακή το 1883 και η οποία αυτοπροσδιοριζόταν ως η εφημερίδα του παντοδύναμου φύλλου (και δικαίως φυσικά)….
Η εφημερίδα στην οποία δημοσιεύονταν και ποιήματα, ήταν άκρως καυστική, ειδικά προς το ανδρικό φύλλο. Διαβάστε το «Καβάλαις» στο επόμενο φύλλο…και μη χαμογελάσετε πονηρά…
✒ «Ο ΚΑΒΟΥΡΑΣ» είναι μια περίεργη εφημερίδα του 1877 η οποία εκδόθηκε στην Σύρο εκτάκτως και μόνο για μερικά φύλλα!
✒ Ο τίτλος «ΝΕΜΕΣΙΣ» δόθηκε σε τουλάχιστον 3 εφημερίδες. Η πρώτη εκδόθηκε το 1849 στην Αθήνα και κυκλοφορούσε κάθε εβδομάδα.
✒ Η επόμενη εκδόθηκε το 1884 με λίγο τρομακτικό λογότυπο και συχνότητα κυκλοφορίας, 3 φορές την εβδομάδα.
✒ Με τον ίδιο τίτλο εκδόθηκε και στο ΑΙΓΙΟ το 1877.
✒ Επιστρέφοντας στις εφημερίδες του ωραίου φύλλου και εν Αθήναις φυσικά, το έτος 1869 βλέπουμε την εφημερίδα «ΠΙΝΑΚΩΤΗ» η οποία κυκλοφορούσε είκοσι φορές το έτος! (τουλάχιστον έτσι έγραφε ο εκδότης στο πρώτο φύλλο) .
«Πινακωτή, Πινακωτή ελ’ από το άλλο μου τ΄αυτί»
✒ Η Εφημερίδα «Η ΠΑΛΛΑΣ» το έτος 1870 και μέχρι να «πάρει τα πάνω της» (επί του παρόντος δηλαδή) κυκλοφορούσε κάθε Σαββάτο.
✒ Το Σάββατο δε βόλευε τελικά, και ο εκδότης το «γύρισε» σε Τετάρτη. Ωστόσο και πάλι δεν ήταν σίγουρος ότι δεν θα αλλάξει η ημέρα έκδοσης, γι’ αυτό και στον υπότιτλο παρέμεινε σε όλα τα επόμενα φύλλα η φράση «επί του παρόντος»
✒ Το 1873 εμφανίζεται η ΕΥΑ η οποία κυκλοφορούσε στην Αθήνα «ουχί βραδύτερον της Κυριακής»! (Προσέξτε το φίδι που εμφανίζεται στο λογότυπο).
✒ Στο 12ο Φύλλο η περιοδικότητα της έκδοσης αντικαταστάθηκε με τη φράση η οποία προσδιόριζε το κοινό στο οποίο απευθυνόταν η εφημερίδα: «Εφημερίς δια του λασπωμένους».
Η εφημερίδα σε πολλά από τα φύλλα της δημοσίευε και αινίγματα τις λύσεις των οποίων τις δημοσίευαν στο επόμενο φύλλο. Δείτε ένα :
✒ Το 1877 εμφανίζεται πάλι νέα εφημερίδα με το ίδιο όνομα και το ίδιο λογότυπο (ακόμα και το φίδι είναι ίδιο) η οποία όμως αναφέρει ότι εκδίδεται ΕΝ ΥΜΗΤΩ και ΕΝ ημέρα του κυρίου της.
✒ Το 1879 η νέα και πάλι εφημερίδα ΕΥΑ εκδίδεται ΑΠΑΞ της εβδομάδος και αυτοπροσδιορίζεται φυσικά σε σατιρική.
✒ Μια ακόμη σατιρική εφημερίδα με ενδιαφέρον όνομα είναι και ο «Ζερζεβούλης» η οποία κυκλοφορούσε στη Λάρισα το έτος 1882 κατά μια ημέρα της εβδομάδος (άγνωστο ποια ημέρα όμως).
✒ Δεν ξέρω τι ώρα διαβάζετε το άρθρο, εάν όμως είναι μετά τις 12.00μμ τότε, «Καλησπέρα Σας» από την Αθήνα. Η εφημερίδα με τον πρωτότυπο αυτό τίτλο, κυκλοφορούσε αρχικά κάθε Σάββατο και μετά…
κάθε Παρασκευή…
✒ Η εφημερίδα «ΑΓΧΟΝΗ» κυκλοφορούσε όταν ήθελε…. στην Αθήνα το 1874 : «Εκδίδεται όταν θέλη και πωλείται εις τας οδούς αντί λεπτών πέντε»
✒ Δύο χρόνια πριν την «ΑΓΧΟΝΗ» κυκλοφορούσε δύο φορές την εβδομάδα η κωμικοπολιτική εφημερίδα «ΕΛΕΓΧΟΣ»
Στο γράμμα «Ε» του λογοτύπου γράφει «ΣΧΕΔΙΟΝ ΚΥΡΙΑΚΟΥ», βρε λες να ήξεραν κάτι από τότε….
✒ Το 1873 κυκλοφορούσε η εφημερίδα «ΕΜΠΑΙΚΤΗΣ» στην οποία ο συντάκτης σημείωνε ότι «είμαι δια την φυλακήν».
Ειλικρινά δεν γνωρίζω εάν τελικά πέρασε από κει (από την φυλακή εννοώ), όμως μετά από καιρό άλλαξε γνώμη….
✒ Μία από τις πιο γνωστές πολιτοσατιρικές εφημερίδες ήταν και ο «ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ» η οποία κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1873 και για αρκετά χρόνια. Μετά το 1886 εκδίδονταν σαν ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΝΕΟΣ.
Ο ΑΡΣΤΟΦΑΝΗΣ άλλαζε συχνά κατά καιρούς το σκίτσο της πρώτης σελίδας, αλλά και τις ημέρες της κυκλοφορίας του.
Διαβάστε το ποίημα ΣΤΑΥΛΟΣ στο επόμενο φύλλο, είναι ενδιαφέρον…
Διαβάστε και ένα ενδιαφέρον ποίημα (μάλλον) του Αριστοφάνη το 1881…
✒ Κάθε Κυριακή κυκλοφορούσε μια ακόμη σατιρική εφημερίδα με το όνομα «ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ», στην Κέρκυρα του 1872.
✒ Εκτός από τον κλασικό καθρέπτη υπήρχε και ο «Μαγικός Καθρέπτης» στην Αθήνα του 1872. Η εφημερίδα κυκλοφορούσε κάθε Κυριακή.
✒ Μια ακόμη πολιτικοσατυρική εφημερίδα το έτος 1888 ήταν και «Ο ΘΟΡΥΒΟΣ». Κυκλοφορούσε δις της εβδομάδος και που και που, δημοσίευσε και Ισολογισμούς…
✒ Η «Εφημερίς των συζητήσεων του νέου αστυκού ΕΛΛΗΝ. Νόμου» κυκλοφορούσε στην Ερμούπολη της Σύρου μόνο δύο φορές το μήνα καθώς δεν είχαν και πολλά να πούνε για το συγκεκριμένο νόμο.
✒ Αντίθετα η εφημερίδα των συζητήσεων (όχι του Αστυκού νόμου) αλλά των συζητήσεων γενικά, κυκλοφορούσε στην Αθήνα δύο φορές την εβδομάδα.
✒ Στην Ερμούπολη το 1868 βρίσκουμε τη σατιρική εφημερίδα «ΣΑΤΑΝΑΣ» η οποία προσοχή, δεν κυκλοφορούσε την Τετάρτη, αλλά κάθε ημέρα πλην της Δευτέρας, Τρίτης, Πέμπτης, Παρασκευής, Σαββάτου και Κυριακής…
✒ Το 1871 ο «ΣΑΤΑΝΑΣ» κυκλοφορούσε κάθε Δευτέρα και από Εφημερίδα του 19ου Αιώνα αυτοπροσδιορίστηκε σε εφημερίδα της εποχής…
✒ Λίγο αργότερα αποφάσισε ότι πρέπει να εκδίδεται μία φορά την εβδομάδα (κυρίως Δευτέρα).
✒ Ο ΣΑΤΑΝΑΣ όμως δεν ήταν μόνο εφημερίδα της Σύρου. Και στην Αθήνα του 1871 υπήρχε εφημερίδα με το ίδιο όνομα η οποία κυκλοφορούσε κάθε Κυριακή.
«‘Α γέγραφα γέγραφα»
«ακονίζει την πένα του, το δε πλήθος φεύγει έντρομο»
✒ Ο «Χωλός Διάβολος» ήταν μια ακόμη σατιρική εφημερίδα, η οποία κυκλοφορούσε στην Αθήνα «άπαξ της εβδομάδος» κατά το κέφι του εκδότη!
Μετά από μερικά φύλλα δεν έκανε πια το κέφι του…
✒ Στην Κεφαλληνία συναντάμε την εφημερίδα η οποία είχε την «ΕΓΝΟΙΑ ΜΑΣ» και η οποία κυκλοφορούσε τετράκις του μηνός κατά το έτος 1882, και ήταν μια εφημερίδα όπως σημειώνει ο συντάκτης “προς ανάγνωσιν και ψυχικήν ωφέλειαν”.
✒ Παραμένουμε στην Κεφαλλονιά και στην γνωστή επίσης σατιρική εφημερίδα «ΖΙΖΑΝΙΟ» η οποία ξεκίνησε το 1892 και συνέχισε και μετά το 1900. Η εφημερίδα αυτή ήταν μια από τις πιο δραστήριες σατιρικές εφημερίδες των ετών εκείνων.
✒ Ακόμη μία εφημερίδα σατιρική της Κεφαλλονιάς ήταν και η εφημερίδα «Διαολαποθήκη» του Φερδινάνδου Όδδη, που κυκλοφορούσε στο νησί, αλλά και μέσω συνδρομητών σε όλα τα Επτάνησα στο διάστημα 1860-1864 (περισσότερα δείτε εδώ)
✒ Επιστρέφουμε Αθήνα με την εφημερίδα «ΤΑ ΕΝΕΣΤΩΤΑ» η οποία κυκλοφορούσε κάθε Παρασκευή εν Αθήναις και κόστιζε 3 φράγκα.
✒ Η εφημερίδα «ΕΘΝΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ» η οποία ήταν η ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΥΠΟΔΟΥΛΩΝ το 1893, κυκλοφορούσε μια φορά την εβδομάδα.
✒ Η Εφημερίδα Αμερόληπτος στην Αθήνα του 1850, για να μπορεί να είναι αμερόληπτη και να διασταυρώνει τις ειδήσεις της κυκλοφορούσε πεντάκις του μηνός.
✒ Στην Ερμούπολη όμως κυκλοφορούσε μόνο εφόσον υπήρχε λόγος και εκτάκτως.
Όποιος αποκωδικοποιήσει τις ημερομηνίες στο πάνω μέρος των τριών επόμενων φύλλων της εφημερίδας κερδίζει τι άλλο, συριανό λουκούμι.
✒ Επιστρέφουμε στις σατιρικές εφημερίδες όπου το 1871 στην Αθήνα κάθε τετάρτη και Κυριακή «Λαλούσε» ο «ΑΛΕΚΤΩΡ»
✒ Ο αλέκτωρ λαλούσε όμως και στην Σύρο το 1880, με το όνομα «ΠΕΤΕΙΝΟΣ»
✒ Τι ακριβώς εφημερίδα ήταν ο «ΚΙΚΙΡΙΚΟΣ» δεν γνωρίζω. Κυκλοφορούσε στην Πάτρα όμως μια φορά την εβδομάδα και είχε και καζαμία
✒ Στην Ερμούπολη η εφημερίδα «ΑΡΗΣ» κυκλοφορούσε τετράκις της εβδομάδος και στο 3ο Φύλλο δημοσίευσε και τη λύση για το ανατολικό ζήτημα.
✒ Μεταφερόμαστε ξανά στην Κεφαλλονιά όπου το 1876 συναντάμε την εφημερίδα «ΓΛΩΣΣΑ» και η οποία είναι «μια εφημερίδα σαν τις άλλες» όπως σημειώνει ο εκδότης της στο πρώτο φύλλο.
✒ Μια εφημερίδα η οποία ούτε η ίδια ήξερε πότε να κυκλοφορήσει (εκδίδεται αορίστως) ήταν η εφημερίδα «Ο ΔΙΣΚΟΣ» του εθνικού στόλου, εν Αθήναις το 1869.
✒ Εκτός από τον ΔΙΣΚΟ ο εθνικός στόλος είχε και «Φούρνο»…
✒ Εφημερίδα όμως δεν είχαν μόνο οι κυρίες εκείνα τα έτη, είχαν και οι νέοι. Κάθε μήνα κυκλοφορούσε η εφημερίδα «ΗΒΗ» ο τίτλος της οποίας λίγο αργότερα ενέπνευσε τη γνωστή βιομηχανία αναψυκτικών (έτσι σκέφτηκα εγώ, μπορεί μα ισχύει μπορεί και όχι).
✒ Μια από τις σημαντικότερες εφημερίδες η οποία στην αρχή ξεκίνησε ως Σατιρική, ήταν στην Αθήνα του 1893 το «ΣΚΡΙΠ». Η εφημερίδα ως Σατυρική κυκλοφορούσε εβδομαδιαία.
Σε μερικά φύλλα του Νοεμβρίου του 1893 Το ΣΚΡΙΠ σχολιάζει με τον δικό του τρόπο την επερχόμενη Χρεωκοπία της Ελλάδος (Δεκέμβριο του 1893) και είναι απολαυστικό…
Η εφημερίδα μετατράπηκε σε καθημερινή εικονογραφημένη τον Σεπτέμβριο του 1894 με πλούσια ύλη (πολιτικά, κοινονικά, φιλολογικά) .
Στο νέο φύλλο αρθρογραφούσαν σημαντική άνθρωποι της εποχής όπως ο Ε.Ροίδης, ο Σουρής, ο Μπάμπης Αννίνος, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Παύλος Νιρβάνας και άλλοι.
✒ Μεταφερόμαστε στην Κέρκυρα και συγκεκριμένα το 1872 και στην εφημερίδα «Η ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΙΣ», η οποία κυκλοφορούσε μία φορά ή και περισσότερες την εβδομάδα κατά τας περιστάσεις…
✒ Μένουμε για λίγο στην Κέρκυρα για να δούμε άλλη μια εφημερίδα. «ΟΙ ΞΥΠΟΛΥΤΟΙ» κυκλοφόρησαν το 1891.
✒ Δεν φεύγουμε ακόμη από την Κέρκυρα για να δούμε την «ΕΦΗΜΕΡΊΔΑ ΤΩΝ ΕΙΔΉΣΕΩΝ» η οποία, προφανώς, δημοσίευε ειδήσεις κάθε Σάββατο το έτος 1855.
✒ Οι ειδήσεις όμως ήταν πολλές και το 1876 γι’ αυτό στη Σύρο εμφανίστηκε η εφημερίδα «ΚΥΚΕΩΝ», η οποία σημειωτέων κυκλοφορούσε πολλάκις του μηνός.
Η εφημερίδα κόστιζε 15 λεπτά εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν.
✒ Στην Σύρο (και όχι στην Χίο) η εφημερίδα «ΜΑΣΤΙΞ» κήρυττε τον πόλεμο κατά των υποκριτών και των Φαύλων, το 1874
✒ Μένουμε στην Σύρο όπου συναντάμε το 1868 μια κωμικοτραγική εφημερίδα εν ονόματι «ΜΑΥΡΗΣ».
Η καινοτομία της εφημερίδας ήταν η συχνότητά της έκδοσή της : «Εκδίδοται οπόταν έχη διαθεσιν ο συντάκτης»
✒ Φεύγουμε για λίγο από τη Σύρο (για μια εφημερίδα μόνο) για να πάμε στον Πύργο όπου το ίδιο έτος (1868) εκδίδεται η εφημερίδα «ΒΡΥΚΟΛΑΞ» (μπρρρ).
✒ Επανερχόμαστε στην Σύρο όπου το 1837 παρακαλώ (ίσως μια από τις παλιότερες εφημερίδες) συναντάμε την εφημερίδα «Ο ΜΙΣΟΒΑΡΒΑΡΟΣ» η οποία όχι δεν ήταν σατιρική εφημερίδα.
✒ Η εφημερίδα «ΜΩΜΟΣ» πάλι στην Σύρο το 1891, ήταν μια εφημερίδα η οποία προάσπιζε τις αρχές του λαού, ενώ οι συντάκτες της ήταν τελειόφοιτοι Φιλολογίας και Νομικής.
✒ Το 1868 στην Ερμούπολη (της Σύρου φυσικά) συναντάμε την εφημερίδα ΝΟΜΟΣ η οποία κυκλοφορούσε κάθε Σάββατο.
✒ Γυρνάμε και πάλι στις σατιρικές εφημερίδες, αυτή τη φορά στην Αθήνα του έτους 1881 και συγκεκριμένα στην εφημερίδα «ΞΙΦΙΑΣ».
✒ Το 1882 στην Αθήνα κυκλοφόρησε μια ακόμη σατιρική εφημερίδα, ο «ΚΑΛΛΙΓΟΥΛΑΣ» η οποία στο σκίτσο της πρώτης σελίδας μαζί με το λογότυπο περιείχε και τις λέξεις ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΑ.
✒ Το ίδιο έτος κυκλοφορεί και η εφημερίδα «ΠΑΛΗΑΝΘΡΩΠΟΣ». Ο Συντάκτης (Ιωάννης Βερβέρης) σημειώνει στο κεντρικό φύλλο. «Η αρχή μου είναι να μη έχω καμμίαν αρχήν»….
Στο τεύχος της 5η Σεπτεμβρίου του 1882 ο συντάκτης αναφέρει στη στήλη λογοδοσία :
✒ “Βγαίνουμε” για λίγο από την περίοδο 1830-1900 (υπάρχει λόγος) για να πάμε στον Πειραιά όπου κυκλοφορούσε το 1911 η εφημερίδα ο «ΣΑΤΥΡΟΣ» «για να γελούν και μερικοί με τα πολλά μας χάλια και τα σοφά κεφάλια». Διαβάστε και το ακόλουθο φύλλο γιατί έχει το ενδιαφέρον του.
✒ Αρκετά χρόνια πριν (1870) είχε κυκλοφορήσει και στην Αθήνα εφημερίδα με το ίδιο όνομα.
✒ Αφήνουμε για λίγο από τις σατιρικές για να πάμε στο έτος 1900 και συγκεκριμένα στην εφημερίδα ΜΙΚΡΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ η οποία κυκλοφορούσε κάθε ημέρα διπλή…
✒ Γυρίζουμε πάλι στις σατιρικές (δεν αργήσαμε) για να πάμε στο έτος 1870 και στην εφημερίδα «ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ», η οποία κάνει εκπτώσεις σε όσους είναι συνδρομητές και σε άλλες εφημερίδες (προφανώς του ίδιου εκδότη). Στο λογότυπο πάλι εμφανίζεται για μια ακόμη φορά σε εφημερίδα ο εωσφόρος και το φιδάκι ο Διαμαντής (τι φιδάκι δηλαδή περισσότερο με ανακόντα μοιάζει)
✒ Το Όνομα ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ ήταν “πειρασμός” για κάποιους εκδότες γιαυτό και χρησιμοποιήθηκε άλλες δύο φορές :
Το 1876
Και το 1917
✒ Το 1870 εμφανίζεται μια ακόμη εφημερίδα του λαού, «Ο ΚΕΡΑΥΝΟΣ», με σκίτσο κάτω από το λογότυπο τον ΑΕΤΟ. Η εφημερίδα κυκλοφορούσε δύο φορές την εβδομάδα.
Τέσσερις μήνες μετά την έκδοση των πρώτων φύλλων, οι συντάκτες κατάλαβαν ότι ο ΑΕΤΟΣ δεν έχει σχέση με τον κεραυνό και τον αφαίρεσαν από την πρώτη σελίδα…
Η αρπαγή του Λαυρίου όμως ήταν κάτι που δεν μπορούσε να χωνέψει ο συντάκτης της εφημερίδας….
✒ Στην προστακτική ο τίτλος της επόμενης σατιρικής εφημερίδας η οποία κυκλοφορούσε στην Πάτρα μια φορά την εβδομάδα το 1880, με διευθυντή τον Ανδρέα Ροδόπουλο.
✒ Το 1868 η εφημερίδα «Η ΚΟΛΑΣΙΣ» κυκλοφορούσε κάθε Τετάρτη και Σάββατο. Λυπάμαι αλλά δεν γνωρίζω εάν ήτο σατυρική εφημερίς.
✒ Η εφημερίδα όμως «ΟΙ ΚΩΝΟΠΕΣ» ήταν σίγουρα σατιρική και κυκλοφορούσε το 1869 κάθε Κυριακή.
✒ Από τα κουνούπια της Αθήνας μεταφερόμαστε στα κοράκια της Λάρισας για να δούμε την εφημερίδα «ΚΟΡΑΚΑΣ» η οποία κυκλοφορούσε 2 φορές την εβδομάδα.
«Έτσι τα φέραν οι καιροί και οι βουρλισμένοι χρόνοι, σαν κηλαιδή ο Κόρακας να μειάζη με τ΄αηδόνι.»
Το έτος 5,148 που αναγράφεται στο πάνω μέρος του φύλλου με παραξενεύει λίγο…
Μία σημαντική λεπτομέρεια είναι ότι το 1882 τα γραφεία της εφημερίδας ήταν στη φωλιά του κόρακα…
✒ Το 1884 τα γραφεία της εφημερίδας μεταφέρθηκαν όπως ενημέρωνε στα φύλλα ο εκδότης της εφημερίδας, ενώ παράλληλα εμφανίστηκαν και μερικές αλλαγές στο σκίτσο της πρώτης σελίδας.
“τώρα έχω το γραφείο μέσα στο τυπογραφείο”
✒ Κόρακα δεν είχε μόνο η Λάρισα, είχε και η Αθήνα. Στο 6ο φύλλο μαθαίνουμε και την γλώσσα των κοράκων (ρκα,κρε,κρο κλπ).
✒ Για τη συνέχεια έχουμε την εφημερίδα «ΚΟΣΚΙΝΟΝ» η οποία στο πρώτο φύλλο ενημέρωνε ότι κυκλοφορούσε σήμερα και όχι αύριο…
✒ Στο δεύτερο φύλλο από τα συμφραζόμενα (κάθε Τρίτη κοσκινίζω και ζυμώνω και φουρνίζω) θεωρώ ότι καθιέρωσε την Τρίτη ως ημέρα έκδοσης.
Τελικά είχα δίκιο.
✒ Αφήνουμε το κοσκίνισμα για να μεταφερθούμε στην Ζάκυνθο του 1873 και συγκεκριμένα στην εφημερίδα «ΟΦΙΣ» η οποία κυκλοφορούσε κάθε τρίτη και ήτο ΕΥΤΡΑΠΕΛΟΣ ΕΦΗΜΕΡΙΣ
✒ Από την Ζάκυνθο στην Βέροια όπου συναντάμε την εβδομαδιαία σατιρική εφημερίδα «ΚΡΟΤΑΛΟΣ ΒΕΡΟΙΑΣ».
✒ Από την Βέροια στην Φλώρινα που συναντάμε την αρχαιότερη εφημερίδα της επαρχίας Φλωρίνης «ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ»
✒ Γυρνάμε πάλι στην Αθηνά για να μη χαθούμε, και συγκεκριμένα στο έτος 1880 με την εφημερίδα «ΜΗ ΧΑΝΕΣΑΙ» . Τα γραφεία της εφημερίδας ήτο εις το ξενοδοχείον Αττικής στο δωμάτιο 1.
✒ Από το 5ο Φύλλο (παρακάτω βλέπετε το ένατο) αλλάζει και το σκίτσο αλλά και το λογότυπο και προστίθεται η Φράση “Η ισχύς μου η αγάπη του δημοσίου”
✒ Το 1882 Πάλι στην Αθήνα, δύο φορές την εβδομάδα κυκλοφορούσε η εφημερίδα «ΜΗΔΕΝ». Διευθυντής και συντάκτης οι γνωστοί…
✒ Μια ακόμη εφημερίδα σατιρική το 1873 ήταν και η «ΜΠΕΡΛΙΝΑ» η οποία κυκλοφορούσε μια φορά την εβδομάδα.
✒ Σε αντίθεση με την «ΜΟΥΝΤΖΑ» η οποία κυκλοφορούσε δύο φορές την εβδομάδα και ο συντάκτης της ήταν “κείνος που ξέρεις”
✒ Οι διευθυντές της «ΜΟΥΝΤΖΑΣ» (Δ.Ι. και Π.Κ.) άλλαξαν την εφημερίδα και την μετέτρεψαν σε «ΜΟΡΜΩ»
✒ Το 1873 η εφημερίδα «ΜΥΛΟΣ» αλέθει ακαταπαύστως εις την Αθήνα.
Διάλειμμα .
Το 1874 υπήρχε και εφημερίδα μυθιστοριών και διηγήσεων.
Τα δύο πρώτα μυθιστορήματα :
Τέλος διαλείμματος
✒ Είχε και η εκκλησία φυσικά τις εφημερίδες της. Μια από τις πιο γνωστές ήταν η «ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ» η οποία δημοσίευε κείμενα όλων των γνωστών ευαγγελίων αλλά και κείμενα για όλες τις θρησκευτικές εορτές την ιστορία αλλά και την θρησκευτική τους σημασία.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει στο 39ο φύλλο η Πρακτική Ερμηνεία του Κατά Λουκάν Αγίου Ευαγγελίου της Κυριακής του Ασώτου, και στο φύλλο 54ο η Ερμηνεία του Ευαγγελίου της Κυριακής των Πατέρων.
Στο 66ο Τεύχος (1883) Υπάρχει και Στατιστικό με τις Θρησκείες των Κατοίκων της ΓΗΣ.
✒ Αυτό που πραγματικά με εξέπληξε είναι ότι το 1879 υπήρχε και εφημερίδα Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ
✒ Γυρνάμε πάλι στην Αθήνα το 1880 και συναντάμε την εφημερίδα «ΣΚΟΤΟΣ» η οποία κυκλοφορούσε κάθε Πέμπτη.
✒ Το 1886 ο Συντάκτης της εφημερίδας «ΣΚΟΡΠΙΟΣ» μας ενημερώνει ότι, “θα γράφει στίχους στο Σκορπιό μέχρι να φέξη”.
Για την περιοδικότητα της έκδοσης η εφημερίδα τα γράφει πολύ συγκεκριμένα : “Ο σκορπιός μεσ’ την Αθήνα θε να βγαίνει τακτικά. Μια φορά την εβδομάδα και όταν ήναι βολικά”.
✒ Το 1885 κυκλοφόρησε στην Αθήνα η εφημερίδα «ΣΑΤΥΡΑ»
Ακολουθεί πολιτική εφημερίδα
✒ Η εφημερίδα ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ η οποία κυκλοφορούσε κάθε Σάββατο το 1890 και ήταν η εφημερίδα των εργατών, ίσως (ίσως λέω) να στάθηκε η απαρχή για την γέννηση της ιδέας του γνωστού κινήματος που ακολούθησε χρόνια μετά και το οποίο μπορεί και να παρακολουθείται…..
✒ Το 1875 στην Αθήνα κυκλοφορεί άλλη μια σατιρική εφημερίδα με το όνομα «ΤΙΣ ΠΤΑΙΕΙ»
✒ Όπως καταλαβαίνετε εάν τελικά δεν βρεις ΤΙΣ ΠΤΑΙΕΙ τότε γίνεσαι …..
✒ Το 1875 κυκλοφορεί και η εφημερίδα ΤΑΞΙΣ η οποία κάνει και αναφορά και σε άρθρο άλλης εφημερίδας (που και που γίνονταν αυτά).
✒ Είμαστε ακόμα στο 1875 με την εφημερίδα «ΘΕΡΣΙΤΗΣ» η οποία ήτο εφημερίδα ΠΟΙΚΙΛΗ και η οποία κυκλοφορούσε 2 φορές την εβδομάδα
✒ Το 1884 στην Αθήνα κυκλοφορεί η σατιρική εφημερίδα «ΤΡΑΓΟΣ»η οποία και αυτή “επί του παρόντος” κυκλοφορούσε κάθε εβδομάδα.
✒ Πάμε λίγα χρόνια πίσω στην Κεφαλληνία για να δούμε την δημοτική εφημερίδα «ΧΩΡΙΚΟΣ» η οποία κυκλοφορούσε δύο φορές την εβδομάδα απροσδιορίστως.
Στη συνέχεια μία φορά την εβδομάδα απροσδιορίστως πάλι…
✒ Το ίδιο και η εφημερίδα «ΣΠΙΝΘΗΡ» στην Κεφαλληνία το 1876
✒ Ξαναπάμε στην Ζάκυνθο όπου το 1875 κυκλοφορεί η εφημερίδα «ΝΟΜΙΜΟΤΗΣ»
✒ Πεταγόμαστε λίγο μέχρι την Λευκάδα για να δούμε την εφημερίδα «ΤΣΕΚΟΥΡΑ» η οποία εκδόθηκε το 1884.
Ο Συντάκτης σημείωνε σε ένα από τα φύλλα της : «Παν δέντρον μη ποιούν καρπόν καλόν, εκκόπτεται και εις πυρ βάλλεται». Προφανώς εκκόπτεται με τσεκούρι…
✒ Γυρίζουμε με το Καράβι στον Πειραιά για την εφημερίδα «ΣΦΑΙΡΑ» η οποία το 1891 κυκλοφορούσε 5άκις της εβδομάδος.
✒ Από τον Πειραιά πάμε οδικώς στην Χαλκίδα για να δούμε την «ΠΑΛΙΡΡΟΙΑ»
✒ Και μετά φεύγουμε για Σαντορίνη με την ομώνυμη εφημερίδα στο έτος 1891
✒ Ομώνυμη εφημερίδα είχε και η «ΚΑΡΔΙΤΣΑ» το 1891
✒ Το ίδιο έτος στην Κέρκυρα εκδίδεται η Εφημερίδα «ΟΙ ΞΥΠΟΛΥΤΟΙ»
✒ Στη Σύρο το 1876 κυκλοφόρησε η πολιτική εφημερίδα «ΠΕΛΕΚΥΣ» η οποία κυκλοφορούσε κάθε εβδομάδα
✒ Στην Αθήνα όμως η Εφημερίδα «ΠΕΛΕΚΥΣ» το 1879 ήτο Πολιτικοσατυρική
Με τον ίδιο τίτλο κυκλοφόρησε και στην Κεφαλλονιά το 1881.
✒ Το 1880 κυκλοφόρησε η εφημερίδα με το όνομα «Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ» η οποία κόστιζε 3 φράγκα.
✒ Δέκα χρόνια νωρίτερα και πάλι το 1870 κυκλοφορεί η σατιρική εφημερίδα «ΣΚΑΝΔΑΛΟΝ» η οποία στην αρχή ήταν και αυτή “αναποφάσιστη” για τη συχνότητα της έκδοσης.
Τελικά κατέληξε….
✒ Στην Πάτρα το 1873 κυκλοφορούσε και εφημερίδα με το όνομα «Ο ΣΚΥΛΟΣ» η οποία αργότερα απέκτησε και το σχετικό σκίτσο. Στο 15ο φύλλο ο συντάκτης γράφει κάτι διαχρονικό «Πρέπει να προμηθευθώμεν σκύλους, ινα προφυλάξωμεν την μάνδραν από τους λύκους»
✒ Το σχετικό σκίτσο (που ανέφερα) κάτω από το λογότυπο, το απέκτησε μετά το 23ο Φύλλο
✒ Πάλι πίσω στην Αθήνα όπου το 1871 μια ακόμη σατιρική εφημερίδα «Ο ΓΕΡΟΔΙΑΒΟΛΟΣ», κυκλοφορούσε κάθε Κυριακή
✒ Το 1879 κάνει την εμφάνισή της και η εφημερίδα το «ΡΟΠΑΛΟΝ» . Αρχικά κυκλοφορούσε δωρεάν σε 1.500 αντίτυπα
Μετά ξεκίνησε η κανονική έκδοση Κάθε Κυριακή
✒ Το 1885 μια από τις πιο γνωστές σατιρικές εφημερίδες ξεκινάει την έκδοσή της, ο «ΡΩΜΗΟΣ» του Σουρή. Στην εφημερίδα «γράφουν καμπόσοι κούκοι από το κριεκούκι»..
«Έφημερίς – πού τή γράφει ό Σουρής»
✒ Η Εφημερίδα ΑΟΜΜΑΤΟΣ δεν ήτο σατιρική, μου θύμισε όμως την γνωστή ταινία με τον Φωτόπουλο. «Κόσμο ακούω και κόσμο δεν βλέπω», «Αόμματος» !
✒ Το 1896 εκδίδεται η εφημερίδα η ΣΦΥΡΑ
✒ Γυρνάμε πάλι στο 1882 και στην εφημερίδα «ΤΟΞΟΤΗΣ» η οποία κυκλοφορούσε στην Αθήνα.
✒ Πάμε ακόμη πιο πίσω το 1848 για να δούμε την εφημερίδα «ΤΡΑΚΑΤΡΟΥΚΑ» η οποία κυκλοφορούσε «τρίς του μηνός αορίστως»…
Το επόμενο έτος η έκδοση γίνεται «δις της εβδομάδος» αορίστως πάλι.
Και λίγο πιο μετά άπαξ της εβδομάδος.
✒ Δεν θα μπορούσα φυσικά να παραλείψω την εφημερίδα «Ο ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΣ» η οποία κυκλοφορούσε στην Πάτρα κάθε Παρασκευή από το έτος 1874
✒ Μια ακόμη σατιρική εφημερίδα η οποία εκδόθηκε το 1869 είναι «Η ΨΑΛΙΔΩ» η οποία ήταν κατά τον συντάκτη Εφημερίς «για ταις χολαίς που ο συντάκτης της θα δώση σ όσους θέλει καπελιαίες».
Μετά έγινε εφημερίδα για τον Λαόν. Προσέξτε ότι στις 28 Ιουνίου του 1870 και για μερικά τεύχη ο συντάκτης είχε εμμονή και έγραφε στο πρώτο φύλλο :
“Πρέπει να πέσει ο Ζαήμης”
“Πρέπει να πέσει ο Ζαήμης”
“Πρέπει να πέσει ο Ζαήμης”
Τελικά τι έγινε;
✒ Άλλη μια εφημερίδα με πρωτότυπο τίτλο ήταν και ο «ΦΡΑΓΚΛΙΝΟΣ», η οποία κυκλοφορούσε το 1865 κάθε εβδομάδα.
✒ Το 1890 όμως κυκλοφορεί στην Αθήνα μια ακόμη σατιρική εφημερίδα με επαρχιακή προφορά (δεν ξέρω πως αλλιώς να το περιγράψω). «ΤΟ ΖΛΑΠΙ»
Διαβάστε όλα όσα γράφει το παρακάτω φύλλο, με τη σχετική προφορά, είναι απολαυστικό..
✒ Ακολουθεί φύλλο της ίδιας εφημερίδας (ΤΟ ΖΛΑΠΙ) με παραλλαγμένο τίτλο.
Η εφημερίδα έκανε και διαγωνισμούς…. τα δώρα είναι μεγάλης άξιας όπως θα διαπιστώσετε…
✒ Η εφημερίδα αυτή μπήκε στην λίστα όχι γιατί έχει κάποιον πρωτότυπο τίτλο ή είναι σατιρική, αλλά περισσότερο γιατί από το άρθρο του παρακάτω φύλλου είμαι σίγουρος ότι γεννήθηκε η ιδέα για τον τίτλο της γνωστής ταινίας (η έτσι θέλω να πιστεύω).
✒ Εκτός από την εφημερίδα ΑΙ ΕΚΛΟΓΑΙ, είχαμε και εφημερίδα Ο ΕΚΛΟΓΕΥΣ.
✒ Μια από τις τελευταίες σατιρικές εφημερίδες που παρουσιάζουμε είναι και η «ΕΚΡΗΞΙΣ» η οποία κυκλοφορούσε το 1876 στην Αθήνα.
✒ Εφημερίδα όμως είχαν και οι Βιβλιόφιλοι το 1874
✒ Το 1860 η εφημερίδα «ΗΜΕΡΑ» δεν κυκλοφορούσε κάθε μέρα όπως θα περίμενε κάνεις, αλλά 4 φορές την εβδομάδα. Η συγκεκριμένη εφημερίδα μπαίνει στη λίστα γιατί στο σαλόνι του σχετικού φύλλου που ακολουθεί δημοσιεύεται ο απολογισμός των εσόδων και εξόδων της ανέγερσης της Ιεράς Μητρόπολης ΑΘΗΝΩΝ, και ως λογιστή μου κίνησε το ενδιαφέρον.
Αφού όμως αναφερθήκαμε σε απολογισμό, ας κάνουμε ένα διάλειμμα για να δούμε εκείνο το έτος δημοσιευμένο στην εφημερίδα ΕΘΝΙΚΟΝ ΦΡΟΝΙΜΑ τον προϋπολογισμό της Ελλάδος. Από που προερχόντουσαν τα έσοδα και που τα ξοδεύαμε…
Έσοδα
ΕΞΟΔΑ
✒ Γυρνάμε πάλι στις εφημερίδες όπου το 1874 κυκλοφορούσε και η «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΚΥΡΑΙΩΝ» δύο φορές την εβδομάδα.
✒ Το 1879 στη Σύρο κυκλοφορούσε η σατιρική εφημερίδα «ΑΗΔΩΝ».
✒ Για τελευταία αφήνουμε ίσως την διασημότερη όλων των σατιρικών εφημερίδων, τον «ΑΣΜΟΔΑΙΟ» (ο τόνος στην παραλήγουσα) .
Η εφημερίδα του Εμ.Ροίδη και του Θ.Αννίνου ξεκίνησε το 1875 και έκλεισε το 1885. Στην εφημερίδα αρθρογραφούσε ενίοτε και ο Σουρής.
✒ Το 1916 επανακυκλοφόρησε με άλλη διεύθυνση από το Κάιρο της Αιγύπτου
Λίγο πριν το τέλος… Για τους λάτρεις των αυτοκινήτων, δείτε και τα μοντέλα της Ford σε μια διαφήμιση εφημερίδας του 1925.
Λοιπές σατιρικές εφημερίδες που παραλείψαμε από τη συγκεκριμένη περίοδο (1830-1900) :
-Ο Ερως. Έκδίδοται δις της εβδομάδος – Αθήνα 1883
-Έφημερίς του Ποδόγυρου. Εβδομαδιαία – Αθήνα 1896
-Θάνατος. Αθήνα 1876
-Η Κιβωτός – Αθήνα 1869
-Μπάκακας. Έφημερίς πολιτικοσατυρική. Αθήνα 1879
-Ροκέττα. Έφημερίς πολιτικοσατυρική. Έκδίδοται δις της εβδομάδος. Αθήνα 1882
-Τορπίλλη. Σατυρικόν φύλλον έκδιδομένον κατά Κυριακήν. Αθήνα 1878
-Τραγέλαφος. Έφημερίς σατυρική εκδιδομένη άπαξ τής εβδομάδος. Πάτρα 1884
-Φασαρίας. Έφημερίς πολιτικοσατυρική. Έκδιδοται κατά Κυριακήν. Αθήνα 1882
Σημείωση συντάκτη (δική μου δηλαδή) : Οι παράθεση των εφημερίδων δεν έγινε με κάποιο συγκεκριμένο κριτήριο (αλφαβητικό ή χρονολογίας έκδοσης), έγινε “κατά το κέφι μου, απροσδιορίστως”.
Κλείνοντας το άρθρο θα πρέπει να αναφέρω ότι την περίοδο 1830 έως 1900, εκδίδονταν πλήθος ακόμα άλλων εφημερίδων (πολιτικές, φιλολογικές, κ.ά) οι οποίες σε αριθμό ξεπερνούν τις 600. Ίσως κάποια στιγμή κάποιο άρθρο στο μέλλον ασχοληθεί και με αυτές. Τα υπόλοιπα είναι απλώς Ιστορία…
Καλή συνέχεια.