Του Γιώργου Δαλιάνη με τη συνεργασία του Γιάννη Αρτσίτα*
Τα εισοδήματα από τοποθετήσεις σε επενδυτικά προϊόντα και καταθέσεις αποτελούν για πολλούς φορολογούμενους ένα σημαντικό μέρος των συνολικών τους εσόδων.
Πριν τη λήψη μιας επενδυτικής απόφασης θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η φορολογική επιβάρυνση της συγκεκριμένης κίνησης αφού η πραγματική απόδοση μιας επένδυσης είναι η ονομαστική απόδοση μείον το φόρο που προκύπτει.
Κάνοντας βέλτιστη χρήση των διαφόρων διατάξεων ανά κατηγορία επενδύσεων στην ελληνική φορολογική νομοθεσία μπορεί κάποιος να αριστοποιήσει (μειώσει σημαντικά) την συνολική φορολογική του υποχρέωση από τα εισοδήματά του σε επενδυτικά προϊόντα.
Ο τρόπος με τον οποίο θα φορολογηθεί κάθε επενδυτική τοποθέτηση εξαρτάται από τρεις παράγοντες:
• Τον τόπο φορολογικής κατοικίας του υποκείμενου στο φόρο
• Τον τύπο του εισοδήματος που λαμβάνει
• Τη χώρα προέλευσης του εισοδήματος που λαμβάνει
Για την εύρεση του τρόπου φορολόγησης λαμβάνεται υπόψη το ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο, οι κοινοτικές οδηγίες και οι συμβάσεις αποφυγής διπλής φορολογίας (ΣΑΔΦ) που έχει συνάψει η χώρα μας με άλλα κράτη.
Σύμφωνα με την ελληνική φορολογική νομοθεσία, η φορολογική κατοικία των φυσικών προσώπων καθορίζει και τον τρόπο φορολόγησης των εισοδημάτων τους.
Συγκεκριμένα:
• τα φυσικά πρόσωπα που είναι φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδας, φορολογούνται στην Ελλάδα:
• για όλα τους τα εισοδήματα που αποκτούν στην Ελλάδα, αλλά και
• για όσα εισοδήματα αποκτούν στην αλλοδαπή,
είτε υπάρχει σχετική ΣΑΔΦ που επιτρέπει τη φορολόγησή τους στην Ελλάδα, είτε δεν υπάρχει σε ισχύ ΣΑΔΦ με την χώρα απόκτησης του εισοδήματος
• οι φορολογικοί κάτοικοι αλλοδαπής φορολογούνται στην Ελλάδα μόνο για τα εισοδήματα που αποκτούν στην Ελλάδα και ανάλογα με τις προβλέψεις της σχετικής ΣΑΔΦ
Σε όλες τις περιπτώσεις που αφορούν εισοδήματα από επενδυτικά προϊόντα, η ελληνική νομοθεσία προβλέπει είτε σταθερούς φορολογικούς συντελεστές με εξάντληση της φορολογικής υποχρέωσης, είτε απαλλαγή από το φόρο. Σημειώνεται ότι η αξία των μετοχών ή ομολόγων στο χαρτοφυλάκιο ενός επενδυτή, με βάση τις τιμές τους στο τέλος του έτους, μπορεί να διαφέρει σημαντικά από την αξία κτήσης τους, παρουσιάζοντας κέρδη ή ζημίες.
Δεδομένου όμως ότι τα επενδυτικά προϊόντα δεν έχουν ρευστοποιηθεί, τα κέρδη ή οι ζημίες θεωρούνται μη πραγματοποιηθέντα/είσες (unrealized profits & losses) και επομένως δεν δηλώνονται και δεν αποτελούν αντικείμενο φορολόγησης.
Αν ρευστοποιηθεί μέρος μόνο μίας θέσης, για παράδειγμα, σε μετοχές της εταιρίας ΧΨΩ ενός χαρτοφυλακίου, τότε το κέρδος ή η ζημία προκύπτει εάν από την αξία πώλησης (μειωμένη κατά το κόστος που σχετίζεται με τη συναλλαγή) αφαιρεθεί η αξία κτήσης που υπολογίζεται με το μέσο όρο αγοράς των αντίστοιχων μετοχών (προσαυξημένης με το αντίστοιχο κόστος).
Το εισόδημα αυτό δύναται να μειωθεί περαιτέρω, με τυχόν ζημίες που θα προκύψουν -μέσα στην ίδια χρήση ή μέχρι 5 παρελθούσες χρήσεις- από πώληση κάθε είδους τίτλων, υπό την προϋπόθεση ότι η υπεραξία αυτών των τίτλων φορολογείται.
Σε πολλές περιπτώσεις εισοδημάτων (όχι υπεραξιών λόγω κερδών) από επενδυτικά προϊόντα εξωτερικού υπάρχει παρακράτηση εθνικών φόρων στην πηγή από τις αλλοδαπές φορολογικές αρχές.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Ένα φυσικό πρόσωπο με φορολογική κατοικία στην Ελλάδα μπορεί να λάβει μέρισμα στο οποίο έχει παρακρατηθεί φόρος. Σε αυτή την περίπτωση ο φορολογούμενος θα αφαιρέσει το φόρο που παρακρατήθηκε στο διανεμηθέν μέρισμα και στην υπόλοιπη αξία θα καταβάλει τον αναλογούντα φόρο στην Ελλάδα, σε ποσοστό 5%, με εξάντληση της φορολογικής του υποχρέωσης.
Υφίσταται, ωστόσο, υποχρέωση δήλωσης του εισοδήματος στην ετήσια Δήλωση Φόρου Εισοδήματος, αναγράφοντας και το φόρο που παρακρατήθηκε, χωρίς να προκύπτει περαιτέρω φόρος.
Στην περίπτωση που ο φορολογούμενος επικαλεσθεί συμψηφισμό παρακρατούμενου φόρου στο εξωτερικό, θα φορολογηθεί στο μικτό, αλλά θα πρέπει να υποβάλει στις φορολογικές αρχές τα δικαιολογητικά για έλεγχο.
Παρακράτηση φόρων γίνεται επίσης από τους ημεδαπούς θεματοφύλακες / τράπεζες με βάση την ελληνική νομοθεσία, τους οποίους αποδίδουν στις φορολογικές αρχές για λογαριασμό των πελατών τους.
Τέλος, οι αλλοδαποί θεματοφύλακες/τράπεζες δεν προβαίνουν σε παρακράτηση του φόρου που ισχύει στην Ελλάδα και επομένως τα φυσικά πρόσωπα με φορολογική κατοικία στην Ελλάδα έχουν την υποχρέωση να υπολογίσουν και να δηλώσουν τα αντίστοιχα εισοδήματα και τα κέρδη / ζημίες κατά την υποβολή της ετήσιας φορολογικής τους δήλωσης.
Το άρθρο αποτελεί απόσπασμα από τον φορολογικό οδηγό:
«Φορολογία Επενδυτικών Προϊόντων Για Φυσικά Πρόσωπα 2023» (διαβάστε
εδώ τον πλήρη οδηγό).
__________________
* O Γιώργος Δαλιάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Artion Α.Ε. & ιδρυτής του Ομίλου Artion, Οικονομολόγος Φοροτεχνικός.
Ο Γιάννης Αρτσίτας είναι Senior Accountant & Υπεύθυνος του τμήματος Φυσικών Προσώπων της Artion A.E.
Το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες.