Της Ειρήνης Σακελλάρη
[email protected]
Άλυτο πρόβλημα για πλήθος δανειοληπτών παραμένει ο τρόπος αντιμετώπισης της αλματώδους ανόδου του ελβετικού φράγκου, που καθιστά απολύτως προβληματική την αποπληρωμή των δανείων με αυτή την ταυτότητα.
Η Ελλάδα δυστυχώς ανήκει στην κατηγορία εκείνων των χωρών μελών της Ε.Ε. που ούτε τα δικαστήρια πρόκριναν δυναμική ερμηνεία των σχετικών κοινοτικών οδηγιών για τα δάνεια σε ξένο νόμισμα, ούτε στάθηκε δυνατή η θεσμοθέτηση ανακουφιστικών μέτρων τα οποία θα καθόριζαν μια συγκεκριμένη ισοτιμία κλειδί προκειμένου τα νοικοκυριά να μην υπερχρεώνονται.
Η τρέχουσα άνοδος των επιτοκίων του ελβετικού νομίσματος έχει καταστήσει το νόμισμα τόσο ελκυστικό για επένδυση, που αυτό κοντεύει να αποκτήσει ισοτιμία ίδια με το ευρώ, ενισχύοντας τόσο πολύ το κόστος των δανείων, ώστε ακόμη και εκείνοι που τα εξυπηρετούν κανονικά είναι σχεδόν βέβαιο πως σε κάποιο βαθμό θα σταματήσουν τη σχετική εξυπηρέτηση. Μάλιστα, λένε ότι τα νέα κόκκινα δάνεια θα προκύψουν εν πολλοίς από τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο.
Μια σειρά από χώρες με πρώτη την Ουγγαρία πέρασαν έναν νόμο που πήρε ως ισοτιμία κλειδί αυτή της 7ης Νοεμβρίου 2014, ανεξάρτητα της ισοτιμίας όταν έγινε ο δανεισμός. Το παράδειγμα με παραλλαγές ακολούθησαν η Κροατία, η Κύπρος, το Μαυροβούνιο, η Ρουμανία και η Σερβία. Βεβαίως, την εποχή που πέρασε το θεσμικό αυτό πλαίσιο οι περισσότερες από τις παραπάνω χώρες αυτές είχαν τοπικό νόμισμα.
Πρόσφατα, ωστόσο, η σλοβενική Βουλή πέρασε έναν αντισυμβατικό νόμο για τα δάνεια αυτά. Υποχρεώνει τις τράπεζες να μοιράζονται τμήμα του φορτίου από το αυξανόμενο κόστος των δανείων που είναι σε ελβετικό φράγκο, μια κίνηση που οι τράπεζες δήλωσαν ότι είναι παράνομη και θα τεθεί σε δοκιμασία στο συνταγματικό δικαστήριο. Τούτο έλαβε χώρα τον Φεβρουάριο του 2022.
Ανεπαρκώς ενημερωμένοι για τον κίνδυνο του νομίσματος οι καταναλωτές
Ο νόμος που πέρασε στη Σλοβενία τον Φεβρουάριο περιορίζει το ύψος της αύξησης από την ισοτιμία φράγκου ευρώ που μπορεί να περνά στους δανειολήπτες και επηρεάζει όλες τις συμφωνίες και τις δανειακές συμβάσεις που έχουν υπογραφεί από τα μέσα του 2004 ως τα τέλη του 2010, ακόμη και για εκείνα τα δάνεια που είχαν πλήρως εξοφληθεί. Επίσης, προβλέπει πέναλτι για τις τράπεζες που δε συμμορφώνονται.
Άδικοι όροι στα δάνεια του ελβετικού φράγκου
Σύμφωνα με σύνοψη υπόθεσης που εκδικάσθηκε στο ευρωπαϊκό δικαστήριο την οποία εξέδωσε το ευρωκοινοβούλιο, τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο έγιναν πολύ δημοφιλή σε μια σειρά από χώρες της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, Κροατίας, Ουγγαρίας, Αυστρίας, Πολωνίας, Ρουμανίας και Σλοβενίας, καθώς και δύο χωρών μη μελών, του Μαυροβουνίου και της Σερβίας.
Σαν αποτέλεσμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η συναλλαγματική ισοτιμία του φράγκου και των εθνικών νομισμάτων κάποιων χωρών, αλλά και του ευρώ, αυξήθηκε, παγιδεύοντας άσχημα τους καταναλωτές.
Συχνά οι καταναλωτές βρέθηκαν υποχρεωμένοι να πληρώνουν διπλή αξία δανείου και να μην μπορούν να ξεφύγουν από τις δυσμενείς συμβάσεις, πουλώντας το ακίνητο που είχαν αγοράσει, καθώς αυτό θα κάλυπτε μόνον ένα μέρος του χρέους τους.
Ενώ ορισμένα κράτη μέλη εφάρμοσαν μηχανισμούς που στόχευαν στην προστασία των καταναλωτών και στον έλεγχο της κατάστασης, η περίπτωση νόμου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που βασίζεται σε δυναμική ερμηνεία της οδηγίας 93/13 για τους άδικους όρους αποδείχθηκε πως αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την εξασφάλιση αποτελεσματικής προστασίας του καταναλωτή.
Αυτό το briefing εξηγεί τη νομική σημασία της σχετικής κρίσης του Ευρωπαίκού Δικαστηρίου σε ό,τι αφορά την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στην Ευρώπη.
Από τον Δεκέμβριο του 2011 τα δάνεια σε ξένο νόμισμα αποτελούσαν το 40% του χαρτοφυλακίου δανείων των εμπορικών τραπεζών της Πολωνίας, εκ των οποίων τα 2/3 ήταν σε ελβετικό φράγκο.
Σε χώρες που πολλοί καταναλωτές πήραν δάνειο σε ελβετικό φράγκο, προσπάθησαν να ρυθμίσουν το πρόβλημα.
Στην Πολωνία το 2008, μία σύσταση της αρχής εποπτείας απαιτούσε από τις τράπεζες να επιτρέπουν στους καταναλωτές να ξεπληρώνουν τα δάνεια σε ξένο νόμισμα. Αυτό εφαρμόστηκε από την 1η Ιουλίου 2009. Οι τράπεζες ζήτησαν υπερβολικά τέλη και ελάχιστοι καταναλωτές επωφελήθηκαν.
Η Πολωνία υιοθέτησε το antispread act προκειμένου να αντιμετωπίσει τα δάνεια σε ξένο νόμισμα, επιτρέποντας τους καταναλωτές να πληρώνουν δόσεις σε ξένο νόμισμα. Έτσι αγόρασαν ελβετικά φράγμα ή euros στην αγορά, αντί να δεχθούν τα επιτόκια των τραπεζών.
Η Πολωνία και η Ελλάδα, πάντως, δεν έχουν λάβει ουσιαστικά μέτρα να βοηθήσουν τους καταναλωτές.
Τον Απρίλιο του 2019 το Ανώτατο Ελληνικό Δικαστήριο απέρριψε μια κίνηση η οποία ζητούσε να αποπληρώσουν σε ευρώ σύμφωνα με τη συναλλαγματική ισοτιμία την εποχή που πήραν το δάνειο.
Το Ελληνικό Δικαστήριο το απέρριψε αυτό, κρίνοντας ότι οι τράπεζες είχαν δώσει επαρκείς προειδοποιήσεις για τον κίνδυνο λήψης δανείου σε ελβετικό νόμισμα.
