«Το πολυτελές ταξίδι σας – η καθημερινή μου δυστυχία», έγραφε ένας τοίχος στη Βαρκελώνη και συμπυκνώνει την συνολική στάση που τήρησε η πόλη απέναντι στους τουρίστες το 2024.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το 2024 χαρακτηρίστηκε από την αντίδραση της ισπανικής πόλης κατά του υπερτουρισμού.
Με περισσότερους από 15 εκατομμύρια τουρίστες να επισκέπτονται τη Βαρκελώνη κάθε χρόνο – που έλκονται από το εκπληκτικό μείγμα τέχνης και αρχιτεκτονικής, την κορυφαία ποδοσφαιρική ομάδα και την παραθαλάσσια τοποθεσία της – οι ντόπιοι αισθάνονται την πίεση.
Δεν είναι το μόνο μέρος στην Ευρώπη που ζητάει timeout στους πολλούς τουρίστες. Η Ιταλία, για παράδειγμα, αντιμετωπίζει επίσης τη «μάστιγα» του υπερτουρισμού και τα κρουαζιερόπλοια καλούνται να βάλουν νέους περιορισμούς σε πολλά λιμάνια.
Ας κάνουμε, όμως, μια ανασκόπηση στην «ταραχώδη» τουριστική χρονιά για την Βαρκελώνη.
«Μπλόκο» στις βραχυχρόνιες μισθώσεις
Η Βαρκελώνη δεν έχει ουσιαστικά χορηγήσει νέες άδειες από το 2014, όταν πάγωσε την προσφορά σε σχεδόν 10.000 μονάδες. Αλλά αυτό δεν έχει επιλύσει το ζήτημα των απλησίαστων ενοικίων για τους ντόπιους.
«Θέλουμε να εγγυηθούμε το δικαίωμα στη ζωή στη Βαρκελώνη και να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την κρίση στέγασης που υποφέρουμε εδώ και χρόνια», δήλωσε ο δήμαρχος Jaume Collboni.
Η τουριστική βιομηχανία αντεπιτέθηκε, φυσικά. Η Ένωση Τουριστικών Διαμερισμάτων της Βαρκελώνης (APARTUR) λέει ότι αυτά τα διαμερίσματα τύπου Airbnb αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος των κατοικιών της πόλης. Προειδοποιεί ότι ο περιορισμός των αδειών θα μπορούσε να αυξήσει τον αριθμό των παράνομων διαμερισμάτων και ενδεχομένως να προκαλέσει την εξαφάνιση του 40% του τουρισμού της πόλης. Υπάρχουν συνεχιζόμενες νομικές προκλήσεις σχετικά με το σχέδιο. Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Εξοχικών Κατοικιών κατέθεσε καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΚ) τον Νοέμβριο, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζει την οδηγία για την παροχή υπηρεσιών – κάτι που η ίδια η ΕΚ έχει αμφισβητήσει.
«Tourists go home»
Η συζήτηση για τον υπερτουρισμό οξύνθηκε ιδιαίτερα τον Ιούλιο, όταν περίπου 3.000 άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους, φωνάζοντας «οι τουρίστες να πάνε σπίτι τους» και ψεκάζοντάς τους με νερό.
Περίπου 150 συλλογικότητες, οργανώσεις και κοινωνικά κινήματα συμμετείχαν στη διαδήλωση, η οποία ακολούθησε παρόμοιες δράσεις στα Κανάρια Νησιά και τη Μαγιόρκα. Οι είσοδοι ξενοδοχείων και εστιατορίων έκλεισαν επίσης συμβολικά.
«Θέλουμε το οικονομικό μοντέλο της πόλης να δώσει προτεραιότητα σε άλλες πολύ πιο δίκαιες οικονομίες. Και γι’ αυτό, θεωρούμε ότι πρέπει να μειώσουμε τον τουρισμό», εξήγησε ο Martí Cusó, εκπρόσωπος του Συλλόγου Γειτόνων της Γοτθικής Συνοικίας και ακτιβιστής κατά του τουριστικού συνωστισμού.
Περαιτέρω διαμαρτυρίες κατά των υψηλών ενοικίων τον Νοέμβριο -αν και λιγότερο ειδικά στοχευμένες στους τουρίστες- προσδιόρισαν επίσης τον υπερτουρισμό ως κινητήριο μοχλό.
Αύξηση των τουριστικών φόρων
Σε μια προσπάθεια να αυξήσει τον «ποιοτικό τουρισμό», το δημοτικό συμβούλιο αύξησε γρήγορα τον τουριστικό φόρο: μια εισφορά που πηγαίνει για την καθαριότητα, την ασφάλεια, τις υποδομές της πόλης και άλλες υπηρεσίες.
Τον Οκτώβριο, αυξήθηκε στο ανώτατο όριο των 4 ευρώ ανά άτομο, ανάλογα με τον τύπο του καταλύματος. Αυτό έρχεται να προστεθεί στον περιφερειακό φόρο της Καταλονίας – ο οποίος φτάνει τα 3,50 ευρώ για τα πολυτελή ξενοδοχεία.
Έτσι, οι επισκέπτες σε καταλύματα πέντε αστέρων θα πληρώνουν συνολικά 7,50 ευρώ ανά διανυκτέρευση – 52,50 ευρώ ανά άτομο για διαμονή μιας εβδομάδας, από 47,25 ευρώ που είναι σήμερα.
Τέλη στάθμευσης, κακόγουστα καταστήματα και λεωφορεία που εξαφανίζονται από το Google Maps
Η Βαρκελώνη έχει δοκιμάσει πολλές άλλες μεθόδους για να ελαχιστοποιήσει το βαρύ αποτύπωμα των τουριστών το 2024.
Ένα μάλλον πονηρό μέτρο είδε το δημοτικό συμβούλιο να αφαιρεί μια υπερπλήρη διαδρομή λεωφορείου από τους χάρτες της Google, προκειμένου να απελευθερώσει περισσότερο χώρο για τους ντόπιους. Ο αριθμός 116 καλύπτει την περιοχή Park Güell της πόλης, αλλά δεν είχε σχεδιαστεί για το συντριπτικό διεθνές ενδιαφέρον για τον χώρο πρασίνου που σχεδίασε ο Γκαουντί.
Πιο πρόσφατα, οι πολιτικοί στη Βαρκελώνη και την Καταλονία εξετάζουν το ενδεχόμενο να διπλασιάσουν τις τιμές των εισιτηρίων για το πάρκο, έως και 20 ευρώ.
Το δημοτικό συμβούλιο έχει στο στόχαστρό του και τα τουριστικά λεωφορεία, τα οποία συχνά μπορεί να εμποδίζουν την κυκλοφορία γύρω από τη διάσημη εκκλησία Sagrada Família, σχεδιασμένη από τον Γκαουντί. Τον Σεπτέμβριο, παρουσίασε ένα σχέδιο τετραπλασιασμού των τελών στάθμευσης για τα λεωφορεία, από περίπου 20 ευρώ σε 80 ευρώ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συμβουλίου, κάθε χρόνο κυκλοφορούν στη Βαρκελώνη περίπου 156.000 πούλμαν, κατά μέσο όρο περισσότερα από 40 την ημέρα. Το σχέδιο είναι να μειωθεί ο αριθμός αυτός σε 70.000 το 2025, με λιγότερες θέσεις στάθμευσης για τα λεωφορεία στο κέντρο της πόλης.
Δεν είναι μόνο η διαμονή και οι μεταφορές που ενοχλούν τους ντόπιους – είναι επίσης δυσαρεστημένοι με την επιρροή των τουριστών στο τοπίο των δρόμων. Ο δημοτικός σύμβουλος Albert Batlle δήλωσε τον Αύγουστο ότι όλα τα καταστήματα που «δεν συνεισφέρουν τίποτα» οικονομικά θα πρέπει να «εξαλειφθούν από την περιοχή». Χαρακτήρισε κακόγουστα τα μαγαζιά σουβενίρ, που πουλάνε ανοιχτήρια μπουκαλιών και σφηνοπότηρα με το σήμα της Βαρκελώνης.
