Ποια είναι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις εργαζομένων και εργοδοτών
Η πρόσθετη εργασία πέραν του νόμιμου ωραρίου μπορεί να ζητηθεί από τον εργοδότη και πληρώνεται με πρόσθετη αμοιβή. Εάν ο εργαζόμενος απασχολείται με το πενθήμερο σύστημα απασχόλησης για 40 ώρες την εβδομάδα, είναι υποχρεωμένος να προσφέρει μέχρι και πέντε ώρες πρόσθετης εργασίας την εβδομάδα κατ΄απαίτηση του εργοδότη.
Η πρόσθετη αυτή εργασία ονομάζεται «υπερεργασία» και αμείβεται με το ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 20%. Εάν ισχύει το εξαήμερο σύστημα εργασίας, τότε η υπερεργασία μπορεί να φτάσει μέχρι 8 ώρες, πάλι με πρόσθετη αμοιβή το ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 20%. Από εκεί και πέρα, εάν ο εργαζόμενος εργαστεί περισσότερο, πρόκειται για «υπερωρίες», για τις οποίες τηρείται ειδική διαδικασία και αμείβονται με ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 40% και πάνω.
Δηλαδή, η υπερεργασία για το σύστημα του πενθημέρου είναι: 41η, 42η, 43η, 44η, και 45η ώρα εργασίας την εβδομάδα, ενώ για το σύστημα του εξαημέρου είναι: 41η, 42η, 43η, 44η, 45η, 46η, 47η, και 48η ώρα εβδομαδιαίως. Με άλλα λόγια, η αμοιβή της 9ης ώρας ημερησίως πληρώνεται με προσαύξηση 20% στο καταβαλλόμενο ωρομίσθιο και δεν χρειάζεται άδεια από την Επιθεώρηση Εργασίας.
Η πραγματοποίηση της υπερεργασίας ανήκει στη διακριτική ευχέρεια του εργοδότη και εφ’ όσον ζητηθεί από τον τελευταίο, ο εργαζόμενος είναι υποχρεωμένος να την παρέχει.
Οι παραπάνω ώρες της υπερεργασίας σύμφωνα με το άρθρο 74 του Ν.3863/2010, αμείβονται με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 20%. Εάν ο εργαζόμενος απασχολείται με μηνιαίο μισθό, υπολογίζεται το ημερομίσθιο (το 1/25 του μισθού) και προσαυξάνεται κατά 20%.
Υπερωρία
Η απασχόληση του μισθωτού άνω των 9 ωρών ημερησίως επί 5νθημέρου και άνω των 8 ωρών ημερησίως επί 6ημέρου συνιστά υπερωρία, για την πραγματοποίηση της οποίας πρέπει να τηρηθούν συγκεκριμένες διατυπώσεις, ώστε να θεωρηθεί νόμιμη υπερωρία (αμοιβή: καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 40%), άλλως θεωρείται κατ’ εξαίρεση υπερωρία (αμοιβή: καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 80%).
Η εργασία που παρέχεται την έκτη ημέρα της εβδομάδος, (το Σάββατο) κατά παράβαση του συστήματος πενθήμερης εργασίας αμείβεται με το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 30%.
Δεν υπάγονται στη διάταξη αυτή οι απασχολούμενοι σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις.
Πότε η υπερωρία θεωρείται νόμιμη και πώς αμείβεται
Η απασχόληση πέραν των 45 ωρών την εβδομάδα για τις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν πενθήμερο ή των 48 ωρών τη εβδομάδα για τις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν εξαήμερο, θεωρείται υπερωριακή απασχόληση. Με βάση τον Ν.4093/2012, Ν.4144/2013 και τον Ν. 4225/2014 απαιτείται για πέραν των 45 ωρών επί πενθημέρου και των 48 ωρών επί εξαημέρου απασχόληση, υποχρεωτική αναγγελία (αντί προέγκρισης) στην αρμόδια υπηρεσία του ΣΕΠΕ.
Σύμφωνα με τον Νόμο 3846/2010 το ανώτατο όριο υπερωριακής εργασίας που επιτρέπεται από τις Κοινωνικές Επιθεωρήσεις Εργασίας (ΣΕΠΕ) είναι 120 ώρες ετησίως προκειμένου περί μη βιομηχανικών επιχειρήσεων και 30 ή 25 ώρες ανάλογα με τις κατηγορίες των βιομηχανικών επιχειρήσεων όπως αυτές καθορίζονται ανά εξάμηνο με κοινές υπουργικές αποφάσεις των Υπουργών Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Οικονομικών.
Απαραίτητη η αναγραφή των υπερωριών στο Ειδικό βιβλίο
Κάθε αλλαγή ή τροποποίηση του ωραρίου καθώς και η νόμιμη κατά την ισχύουσα νομοθεσία υπερωριακή απασχόληση καταχωρείται υποχρεωτικά πριν την έναρξη πραγματοποίησής της στο Ειδικό Βιβλίο τροποποίησης ωραρίου εργασίας και υπερωριών που τηρείται από τον εργοδότη, χωρίς να απαιτείται θεώρησή του από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΣΕΠΕ.
Τις αλλαγές στο ειδικό βιβλίο πρέπει να υπογράψει ο εργαζόμενος , για να θεωρηθεί ότι έχει λάβει γνώση και ότι τις εγκρίνει.
Αναλυτικά στο Ειδικό Βιβλίο αναγράφονται σε ξεχωριστές στήλες:
α) το ονοματεπώνυμο και η ειδικότητα του μισθωτού,
β) η ώρα έναρξης και λήξης του ωραρίου εργασίας,
γ) η τροποποίηση που επέρχεται στο ωράριο εργασίας,
δ) η ημερομηνία πραγματοποίησης της τροποποίησης
ή της υπέρβασης του νομίμου ωραρίου,
ε) η ώρα έναρξης και λήξης της υπέρβασης του νομίμου ωραρίου,
στ) η αιτία για την οποία πραγματοποιείται η υπερωριακή απασχόληση,
ζ) η ημερομηνία χορήγησης αναπληρωματικής ανάπαυσης (ΡΕΠΟ), όπου απαιτείται,
Ο εργοδότης υποχρεούται να γνωστοποιεί στο ΣΕΠΕ ηλεκτρονικά, στο πληροφοριακό σύστημα του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας, «ΕΡΓΑΝΗ», εντός του πρώτου δεκαπενθημέρου κάθε μήνα, το σύνολο των νομίμων, σύμφωνα με τα παραπάνω, υπερωριών, που πραγματοποιήθηκαν, ανά εργαζόμενο, κατά τον προηγούμενο μήνα.
Σε περίπτωση κατά την οποία δεν αναγγελθεί η υπερωριακή απασχόληση από τον εργοδότη, σύμφωνα με την ανωτέρω διαδικασία, η υπερωριακή απασχόληση είναι παράνομη και οφείλεται στο μισθωτό αμοιβή ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 80%.
Πώς αμείβεται η νόμιμη υπερωρία
Η εργασία από τη 46η ώρα (πενθήμερο) και 49η (εξαήμερο) έως 120 ώρες ετησίως νόμιμης υπερωρίας, αμείβεται με προσαύξηση 40% στο καταβαλλόμενο ωρομίσθιο. (άρθρο 74 του Ν.3863/2010).
Η υπέρβαση των 120 ωρών νόμιμη υπερωρίας ετησίως αμείβεται με προσαύξηση 60% στο καταβαλλόμενο ωρομίσθιο.
Κατ’ εξαίρεση υπερωρία (μη νόμιμη)
Κατ’ εξαίρεση υπερωρία (μη νόμιμη) θεωρείται κάθε ώρα που πραγματοποιείται χωρίς την τήρηση των προβλεπόμενων διαδικασιών και αμείβεται με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 80%.
Σε περίπτωση που ισχύει συμβατικό ωράριο μικρότερο των 40 ωρών την εβδομάδα, η απασχόληση πέραν του μικρότερου αυτού ωραρίου και έως 40 ωρών αμείβεται ως πρόσθετη εργασία (απλό ωρομίσθιο).